Rome Was in 18de Eeuw Al Poel Van Allerlei Vuile Onkuisheidt, The Trouw, December 29, 2011

Rome Was in 18de Eeuw Al "Poel Van Allerlei Vuile Onkuisheidt"

The Trouw
December 29, 2011

http://www.trouw.nl/tr/nl/4692/Misbruik-rk-kerk/article/detail/3098187/2011/12/29/Rome-was-in-18de-eeuw-al-poel-van-allerlei-vuile-onkuisheidt.dhtml

'De roomse biecht', antikatholieke gravure uit de achttiende eeuw.

Seks en de rooms-katholieke kerk, het is een beladen combinatie na alle onthullingen over kindermisbruik. Maar nieuw zijn de beschuldigingen allerminst. "Het historische cliche blijkt waar te zijn", zegt Edwina Hagen, als cultuurhistorica verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zij kan het weten, want Hagen promoveerde drie jaar geleden op een onderzoek naar antipapisme in Nederland rond 1800. Ook toen was het grote publiek ervan overtuigd, zegt Hagen, dat katholieke pastoors, paters en priesters meer dan niet-katholieken geneigd waren tot foute seksuele uitspattingen.

Hagen heeft tal van voorbeelden, verspreid over een paar honderd jaar. Zo publiceerde de vermeende schrijver van het Wilhelmus, Philips Marnix van Sint Aldegonde, in 1569 een zesdelige parodie op het pausdom die vele herdrukken beleefde. "Hij staat vol van scabreuze grappen. Een daarvan gaat over de omvang van de priesterstand - een gevolg van het Heilig Oliesel. De olie leende zich niet alleen voor de toediening van het sacrament, maar was ook een uitstekend glijmiddel." Hagen: "Grappen als deze zijn bij wijze van spreken zo oud als de weg naar Rome."

Een ander voorbeeld komt uit een rijkelijk met spotprenten geillustreerd boek van ene Laurentius Steversloot, bijna vierhonderd jaar geleden predikant te Leiden. "Daarin staat een gravure van een pater die zijn vrouwelijke biechtelingen zich bij wijze van penitentie van onderen laat ontkleden en hen daarna geselt." En ook homoseksualiteit, 'de naamloze zonde', werd aan Rome toegeschreven. Zo publiceerde de orthodox-gereformeerde predikant Leonard Beels in 1730 een stuk waarin men 'het verderf en de ondermijning van de Nederlandse zeden' typisch katholiek vond. Rome was, aldus de dominee, 'een poel van allerlei vuile onkuisheidt, een broeinest van de snoodste schandelykheden'.

De geruchten kwamen natuurlijk niet helemaal uit de lucht vallen, vertelt Hagen. "De plaatjes en teksten waren er natuurlijk niet alleen voor de opwinding. Het was ook bedoeld om religieuze kritiek in te verpakken." In hoeverre de kwaadsprekerij gebaseerd was op echte voorvallen blijft giswerk. Historici zijn nog nooit uitgebreid de archieven in gedoken, zegt Hagen. "Er is wel wat bekend over kerkelijke processen tegen priesters die zich niet hielden aan het celibaat, maar systematisch onderzoek naar seksueel misbruik is nog niet gedaan. Maar in het licht van de actualiteit rijst wel de vraag: ging het toen om feit of fictie?"

De reden om de rooms-katholieke kerk in een kwaad daglicht te stellen hangt samen met de manier waarop de Nederlandse natie zich graag zag: als protestants en van roomse smetten vrij. Zo was het de rooms-katholieke kerk tussen 1581 en 1853 verboden om officieel aanwezig te zijn in Nederland. "De gedachte was keer op keer dat katholieke misstanden van over de grens kwamen." Hagen zag een variant op deze stelling de afgelopen jaren ook weer opduiken. "Bij het huidige misbruik zag je dat aanvankelijk ook. In Nederland, zo was de opinie eerst, is het nooit zo erg als in het buitenland."

Volgens haar is het wantrouwen tegenover katholieken nooit helemaal verdwenen. Ze wijst op de beroemde passage uit Ik heb altijd gelijk, de roman van Willem Frederik Hermans uit 1951. Daarin sneert hij dat katholieken het meest schunnige, belazerde, onderkruiperige, besodemieterde deel van het Nederlandse volk zijn.

"Het lijkt erop dat antipapisme nog steeds mee resoneert in de beoordeling van het katholieke misbruik", zegt Hagen. Vooral bij columnisten zag ze het. Maar ook in nieuwsprogramma's. "Priesters werden soms op een manier ondervraagd die je bij joden of moslims niet snel zou zien." Bij nieuwsblog GeenStijl zag ze de kritiek van Hermans opeens weer opduiken. "Toen bekend werd dat het bestuur van de katholieke kerk al in de jaren vijftig op de hoogte was van misbruik zag je dat die site dat het bewijs vond dat de katholieken toch het meest achterbakse deel van ons volk zijn. Eigenlijk, zo was de teneur, zijn katholieken niet te vertrouwen."