De Volkskrant
December 14, 2011
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3076661/2011/12/14/Binnen-de-katholieke-kerk-geldt-de-regel-het-bisdom-bepaalt-de-gelovige-betaalt.dhtml
 |
| Voormalig kardinaal Simonis verlaat na zijn getuigenis de rechtbank in Middelburg via de achteruitgang. De rechtbank vervolgt de voorlopige getuigenverhoren in de procedure rond misbruik in de rooms-katholieke kerk. © anp |
De Nederlandse bisschoppen nemen berouwvol het rapport van de commissie Deetman in ontvangt. Het echte schandaal blijft onbesproken. De wil van de bisschop blijft wet. Dat stelt schrijver Daniël Rovers.
Met het rapport van de commissie Deetman, gepresenteerd in de donkere dagen voor kerst, hoopt de Nederlandse katholieke kerk een deel van haar verloren gezag terug te winnen. De kerk ligt onder vuur. Vanwege misbruikschandalen in het verleden, en toedekking daarvan tot op de dag van vandaag.
In 2010 uitte Paus Benedictus XVI weliswaar zijn spijt over de misstanden die hadden plaatsgevonden in de Ierse katholieke kerk, maar gaf meteen een verschonende verklaring. Twee oorzaken zag de Paus voor het grootschalige misbruik: de secularisering van de samenleving en een te vrije interpretatie van het Tweede Vaticaans Concilie. Het eerste argument is een prachtige drogredenering, een cum propter hoc ergo hoc. De ontkerkelijking leidde niet tot het misbruik, maar zorgde ervoor dat er zonder schroom over gepubliceerd werd. Die aandacht werd pas mogelijk nadat de katholieke kerk haar greep op de Ierse samenleving verloren had.
Het tweede argument, met het Tweede Vaticaans Concilie in de rol van zondebok, is evenzeer onzin. Veel misbruikzaken dateren van een periode vóór het Concilie.Tegelijk raakt dit argument aan het wezenlijke probleem van de kerk, namelijk haar onwil te luisteren naar gewone gelovigen.
Volkstaal
Het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) leidde tot een aantal moderniseringen. De mis mocht voortaan in de volkstaal worden opgedragen, en de priester stond tijdens de viering niet meer met zijn rug naar het kerkvolk, zoals tot dan de gewoonte was. Er zou voortaan meer rekening gehouden worden met de wensen van de gelovigen. Het Nederlandse episcopaat onder leiding van kardinaal Alfrink was in die jaren zeer veranderingsgezind. Begin jaren zestig had bisschop Bekkers op televisie de pil min of meer gesanctioneerd. De Nederlandse bisschoppen pleitten openlijk voor de afschaffing van het celibaat, en daarmee voor een minder verwrongen omgang met seksualiteit. Dat wekte grote huiver in Rome. In het Vaticaan had een strijd gewoed tussen behoudende en veranderingsgezinde krachten. Die strijd werd gedurende het Concilie gevoerd. Met de opvolging van Paus Johannes XIII in 1963 door Paulus VI wonnen de conservatieven. De teugels werden meteen aangehaald.
Simonis
Bij de benoeming van de bisschop van Rotterdam, eind 1970, hield het Vaticaan geen rekening met de kandidaten die de Nederlandse bisschoppen hadden voorgedragen. Dit was nog niet eerder voorgekomen. De nieuwe bisschop Ad Simonis maakte in zijn eerste interview in het destijds nog katholieke de Volkskrant duidelijk waarom hij aangesteld was. Hij verdedigde het verplichte celibaat voor priesters en vond dat er minder naar de gelovigen geluisterd moest worden. Men moest meer bidden, en minder praten. Het gaf zijn loopbaan een krachtige injectie. Hij werd in 1983 tot kardinaal benoemd.
De reactie, bijna dertig jaar later, van oud-kardinaal Simonis op de talloze gevallen van misbruik binnen de katholieke Kerk behoort tot de meest opmerkelijke die er uit de mond van een kerkleider is opgetekend; hij deelt het podium, zullen we maar zeggen, met de voormalig Brugse bisschop Roger Vangheluwe. Simonis zei bij Pauw en Witteman: 'Het is een hele gevaarlijke uitspraak die ik doe, want het is zeer beladen: Wir haben es nicht gewusst.' Waarschijnlijk geloofde de oud-kardinaal in wat hij zei; al had hij in het verleden (wat hij niet zei) wel eens in stilte een priester overgeplaatst die van misbruik beschuldigd werd. Wat de reactie pas echt tot een communicatieve melt-down maakte, is dat Simonis de connotatie van de uitspraak kennelijk niet echt begreep. Dat is een domheid die Simonis in het bijzonder moet worden aangerekend. Het is de domheid van de mindere kandidaat, die op goede voet staat met de bazen, en carrière maakt binnen het bedrijf.
Goddelijke rede
Uitspraken als die van Simonis hebben tot de reactie geleid dat de kerk vooral een probleem met haar 'communicatie' zou hebben. Dat lijkt me een alweer te mooie voorstelling van zaken. Die communicatie komt namelijk voort uit een overtuiging bij de kerkhiërarchie, namelijk dat men spreekt bij monde van de goddelijke rede zelf. Die zelfgenoegzaamheid richt vandaag nog steeds geniepige schade aan. En dan doel ik niet eens op een abstracte zaak als het 'imago van de kerk' en evenmin op de schandalige manier waarop slachtoffers van misbruik zijn bejegend. Ik bedoel de (uitstervende) groep mensen die nog deel wenst uit te maken van een katholieke parochie in Nederland.
Levensgemeenschap
Is dat erg, heb ik me in het verleden vaak afgevraagd. Moeten atheïsten als ik niet eerder verheugd zijn dat de leiding van de r.k.-kerk zichzelf aan het afschaffen is? Nee, dat moeten we niet. Niet als je ziet wat dat voor consequenties voor gelovigen heeft. Deze (oudere) mensen zijn door het hardvochtige beleid van de bisschoppen een deel van hun levensgemeenschap verloren. Met hun praktische wensen wordt in hun kerken steeds minder rekening gehouden, zij hebben zich te voegen naar wat de bisschop besluit.
Het gaat hier niet eens meer om theologische kwesties als het celibaat of de mogelijkheid van vrouwelijke priesters, het betreft simpelweg de organisatie van de parochies en de interpretatie van bestaande regels; daar waar de mogelijkheid tot inspraak wel degelijk bestaat.
Aanpassen
Kenmerkend is het recente decreet van kardinaal Eijck in het bisdom Utrecht om binnen elke parochie een zogeheten 'eucharistisch centrum' aan te wijzen. Alleen in die kerk mag voortaan wekelijks een eucharistieviering wordt gehouden, voorgegaan door een gewijde priester. De andere kerken in de parochie worden aan dat centrum ondergeschikt gemaakt. Waar geen priester aanwezig is, mag er geen communie meer worden uitgedeeld. Niet de viering van de afzonderlijke kerkgemeenschappen, veelal bestaand uit ouderen die niet meer goed ter been zijn, staat nog centraal, maar het feit dat een priester dient voor te gaan in een eucharistieviering. De gelovigen moeten zich aanpassen aan de voorganger.
En dan was er de beslissing van de kerkelijke censor van het bisdom Den Bosch, Cor Mennen - op zijn weblog vooral bezorgt over de islamisering van Oss - om de liturgie te 'zuiveren' van een aantal meer moderne liederen, onder meer van Huub Oosterhuis. Ook hier bepaalt iemand hoog in de kerkelijke hiërarchie, onweersproken door de bisschop, wat de gelovigen dienen te doen, in casu te zingen. Aan de koren zelf wordt niets gevraagd. Het eigen 'geweten', dat wil zeggen de strikte lijn van Rome, wordt heilig verklaard. Dieptepunt was de beslissing van een pastoor in Liempde, om een uitvaart te weigeren van een man die was gestorven na euthanasie. Zo is men weer terug in de negentiende eeuw.
Binnen de Nederlandse katholieke kerk geldt de regel: het episcopaat bepaalt, de gelovige betaalt. Want voor collectes ten gunste van het eigen instituut doet de kerkhiërarchie graag een beroep op de leken; dan hangt er boven elke kerk en pastorie een spandoek van de actie 'Kerkbalans'. Toen de veranderingsgezinde San-Salvatorparochie in Den Bosch echter niet wilde luisteren naar het bisdom, stelde hulpbisschop Mutsaerts persoonlijk orde op zaken. Hij ontsloeg het kerkbestuur en nam zelf de zaken waar. Natuurlijk stroomde de parochiekerk leeg. Of hij inspraak dan geen goed idee vond, antwoordde Mutsaerts net als Simonis in 1971: 'Inspraak is prima, alleen met verstand van zaken.' Einde verhaal. Dit soort carrièreclerici maakt keer op keer duidelijk dat de Nederlandse bisschoppen niets gelegen is aan degenen die hun kerken nog bevolken; dat het hen louter gaat om de eigen autoriteit. Dat is vandaag het ware schandaal.
Any original material on these pages is copyright © BishopAccountability.org 2004. Reproduce freely with attribution.