'Bisschoppen Kunnen Beroep Doen Op Teveel Instanties', The Rknieuws, October 26, 2011

'Bisschoppen Kunnen Beroep Doen Op Teveel Instanties'

The Rknieuws
October 26, 2011

http://www.rorate.com/nieuws/nws.php?id=68428

BRUSSEL (RKnieuws.net) - Dat bisschoppen zoveel instanties hebben die hen helpen, stemt niet overeen met de vermindering van het aantal gelovigen en met de nieuwe verenigingen waar ze elkaar vinden. Dat vinden de auteurs van een recente studie over de overleving van het Belgische katholicisme na de pedofiliecrisis.

Het Centre de Recherche et d'Information Socio-politique (CRISP) brengt in zijn onderzoek de kerkelijke structuur in kaart, becijfert de afkalving en stelt een overinstitutionalisering en groeiende tweespalt vast. Het CRISP is een in Brussel gevestigd Franstalig onderzoeksinstituut, zonder Nederlandstalige pendant. Daardoor was de studie voorpaginanieuws in de Franstalige dagbladen en repte de Nederlandstalige pers er met geen woord over.

De studie brengt een uitvoerige beschrijving en analyse van de Belgische kerk, tijdens en na de pedofiliecrisis. De bestudeerde periode vangt aan bij de benoeming van André Léonard tot aartsbisschop van Mechelen begin 2010, brengt het relaas van het ontslag van Roger Vangheluwe, de operatie Kelk, het rapport van de Commissie-Adriaenssens en eindigt bij het slot van de bijzondere Kamercommissie-Lalieux over seksueel misbruik. De auteurs zetten vervolgens de diocesane en interdiocesane structuren uiteen, belichten de openbare financiering van de kerk en becijferen de sociologische neergang van het katholicisme. Ze doen hun best om zakelijk en feitelijk te zijn, en leveren een relatief afstandelijke analyse af. Al schemert hun geringe sympathie voor de nieuwe aartsbisschop meer dan eens door.

Dat het sociologische christendom in sneltempo is afgekalfd in onze gewesten wisten we al en het onderzoek presenteert nogmaals de dramatische cijfers, zoals het verschrompelen van de zondagspraktijk (van 29,4 procent in 1977 tot 5 procent in 2009) en de vermindering en vergrijzing van de clerus (van de wettelijk voorziene 6.938 plaatsen voor bedienaars van de eredienst zijn er maar 2.776 ingevuld). De CRISP-publicatie baseert zich vooral op eerdere onderzoeken van de K.U.Leuven of de Commissie van Wijzen over de financiering van de erediensten die Laurette Onkelinx (PS) als toenmalig minister van Justitie in het leven riep, maar voegt geen nieuwe gegevens toe over de periode die het eigenlijk bestudeert. De eventuele impact van de misbruikcrisis is dus nog niet zichtbaar.

In hun conclusie wagen de auteurs zich aan enkele interpretaties. Ze zijn verbaasd over de dikte van de kerkelijke jaarboeken die alle diensten, commissies en werkgroepen in kaart brengen die de bisschoppen helpen bij de uitoefening van hun taken. Ze hebben het over een 'overinstitutionalisering' die niet in overeenstemming is met de vermindering van het aantal gelovigen en met de nieuwe vormen van vereniging waarin ze elkaar volgens sociologen vandaag vinden. Op dit punt raken de onderzoekers een punt aan dat binnenkerkelijk nog te weinig wordt onderkend. Minder objectief is hun interpretatie over de tweedeling die ze in de kerk zien ontstaan. De eerste groep zou, de opties van het Tweede Vaticaans Concilie volgend, de secularisering en de evoluties in de samenleving "positief maar kritisch benaderen", zich schikken in de minderheidsrol en de rol van de leken opwaarderen omdat de priesters schaarser worden. De tweede groep zou dromen van een herovering van de vroegere invloed door op de eigen identiteit en preconciliaire waarden te focussen, en zou België als een missieland beschouwen. Deze tweede groep zou worden gesteund door het onvermijdelijke Opus Dei en geniet de steun van aartsbisschop Léonard, terwijl de andere bisschoppen een meer 'centristische' koers varen.

Deze conclusie lijkt al te zeer op flessen getrokken. De onderzoekers gaan met hun interpretatie van waar het Tweede Vaticaans Concilie voor staat en van de interne dynamiek in de kerk hun competentie te buiten. Wat jammer is voor een studie die al bij al veel feiten op een rij zet en tot nadenken stemt.

Etienne Arcq en Caroline Sägesser, Le fonctionnement de l'église catholique dans un contexte de crise, Courrier hebdomadaire 2112-2113, Crisp, 86 blz., € 12,40. www.crisp.be