Een Herinnering Verjaart Niet, by Elke Geraerts, The kennislink, June 28, 2011

Een Herinnering Verjaart Niet

By Elke Geraerts
The kennislink
June 28, 2011

http://www.kennislink.nl/publicaties/een-herinnering-verjaart-niet?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+kennislink-publicaties+%28Kennislink+-+Alle+publicaties%29

Elke Geraerts doet aan de Erasmus Universiteit psychologisch onderzoek naar valse en hervonden herinneringen. Ze is bovendien lid van de Jonge Akademie.

Elke twee weken verschijnt op Kennislink een gastcolumn. De columnist is steeds een andere onderzoeker, die vanuit zijn of haar vakgebied schrijft over de wetenschap achter een gebeurtenis in de maatschappij of uit ons dagelijks leven. Deze week: psycholoog en lid van de Jonge Akademie Elke Geraerts over herinneringen aan kindermisbruik.

Bijna elke dag confronteert de media ons met nieuwe berichten over kindermisbruik. Recent lazen we bijvoorbeeld over de vele beschuldigingen van kindermisbruik tegen priesters in de kerk. Of Robert M., die zich in onder andere kinderdagverblijf het Hofnarretje aan minstens 85 zeer jonge kinderen zou hebben vergrepen.

De nadruk ligt in deze berichten vaak op de dader. En terwijl verhalen over de dader breed worden uitgemeten in de pers, is er veel minder aandacht voor de gevolgen voor het slachtoffer. Dit is ook wel te begrijpen, want we kunnen onze vinger maar moeilijk leggen op de gevolgen van kindermisbruik voor het slachtoffer.

Een ding is wel zeker: kindermisbruik resulteert vaak in psychologische gevolgen op lange termijn. Mensen rapporteren achteraf de symptomen van wat psychologen een post-traumatische stressstoornis noemen. Dit is een angststoornis die je oploopt na het trauma. Als je hier last van hebt, denk je vaak de hele tijd aan wat er is gebeurd, ook al wil je dat helemaal niet. De gedachten komen plots en ongewild naar boven. Je hebt nachtmerries, vermijdt sociale contacten en gaat allerlei locaties en personen die herinneringen kunnen oproepen aan het misbruik uit de weg.

Maar hoe zit dat als je nog heel jong bent ten tijde van het misbruik? Zo jong, dat je niet beseft dat je wordt misbruikt? Een kind van drie jaar heeft geen notie van wat seks is, laat staan wat seksueel misbruik is. Kinderen dragen gedurende vele jaren deze onaangename ervaring met zich mee, zonder een stempel te kunnen drukken op wat hen overkomen is. Pas jaren later kan een bepaalde gebeurtenis hen doen beseffen dat ze het slachtoffer zijn geweest van kindermisbruik. Ze krijgen seksuele voorlichting op school, zien een film over seksueel misbruik, of ontmoeten de dader opnieuw. Plots vallen de puzzelstukjes in elkaar.

Mensen zijn dan vaak zo verrast dat ze concluderen dat ze het altijd hebben verdrongen. Ze achten het onmogelijk dat ze al die tijd het misbruik hebben onthouden en redeneren dan maar dat de herinnering er tot nu toe gewoon niet was. Ze spreken van een hervonden herinnering. Nadat in de pers zoveel aandacht was voor de beschuldigingen van priesters zijn bijvoorbeeld veel slachtoffers hun nare ervaringen in de kindertijd in een ander daglicht gaan zien. Ze realiseerden zich dat ze slachtoffer waren geweest van kindermisbruik.

Sommige mensen kijken erg kritisch naar deze aantijgingen. Ze vragen zich af of deze herinneringen wel echt zijn, en suggereren dat een groot deel fictief is. Dit lijkt echter onwaarschijnlijk. Het cruciale element dat kan leiden tot fictieve herinneringen, is suggestie en dat is in dit soort zaken niet aan de orde.

Wanneer je jaren later beseft dat je slachtoffer bent van kindermisbruik, kan dit leiden tot angst en depressie. Je beleeft jaren later als het ware een hertraumatisering. Dat maakt het schrijnend dat er in veel gevallen van kindermisbruik geen rechtszaak van komt, omdat het misdrijf ondertussen is verjaard. Maar het trauma en de psychologische gevolgen voor het slachtoffer verjaren niet. Het is de vraag hoeveel gevallen van kindermisbruik nog naar boven moeten komen voordat wetgevers aan dit principe van verjaring gaan tornen.