De Wereld Morgen
March 2, 2011
http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/03/02/rik-devill-als-het-over-geloven-gaat-zijn-er-geen-leken
 |
Twintig jaar geleden publiceerde Rik Devillé zijn beruchte boek 'De laatste dictatuur'. Zou hij nu nog hetzelfde schrijven?
Op besneeuwde wegen rijd ik naar Tollembeek. Rik Devillé is daar gaan wonen na zijn vele jaren dienst als pastoor in de Don Boscoparochie te Buizingen. Ons gesprek had plaats op 2 december jl., een paar dagen nadat De Morgen op 24 november een interview met Rik publiceerde. Onder de kop "Rome is de kanker van de kerk".
Bijna 20 jaar geleden schreef je "De laatste dictatuur". Kan je in een notendop de kern van jouw betoog van toen samenvatten? Zou jij nu nog hetzelfde schrijven?
Rik Devillé: "'Rome is de kanker van de kerk', dat was een goede samenvatting. Het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) gaf hoop op een democratischer kerkbestuur. Eindelijk zouden de verworvenheden van de Franse Revolutie (1789) bespreekbaar worden, zij het met 200 jaar vertraging."
"Maar toch wil ik geen andere kerk, wel andere gemeenschappen. Ik blijf mij zelf bewust katholiek noemen en dit in de diepe en rijke betekenis van dat woord. Dat neemt niemand mij af. Het is mijn diepste overtuiging dat geloven vraagt om een kritisch participeren aan een gemeenschap. Dit is misschien een moeilijk punt voor basisgroepen en consoorten die de band met de kerk niet nodig hebben, niet nodig denken te hebben of zelf niet nodig willen hebben. We moeten mensen opnieuw smaak geven in de weg van het authentiek geloven."
Is er in die voorbije 20 jaar wat ten goede veranderd in de Kerk?
"Na Johannes-Paulus I heeft elke nieuwe paus een bijkomende stap richting Middeleeuwen gezet. En die tendens is absoluut niet ten einde. Kijk maar naar de lijst van nieuw benoemde kardinalen. Of dichter bij huis: kijk naar de benoeming (2007) van bisschop Eijk tot aartsbisschop in Nederland en van Léonard (2010) tot aartsbisschop in België."
"Ik heb deze evolutie meer uitgebreid en grondiger uitgewerkt in Het MISverstand (uitg. Van Halewijck, 2010) onder het thema "De lage landen hebben nu ook hun Ratzinger" (pp. 22-25). Rome wil overal nieuwe conservatieve eenheden opzetten, de zogenaamde 'nieuwe bewegingen' (1)."
"Ik vrees ook hier in de Belgische en de Vlaamse kerk voor toestanden zoals in Nederland. Kijk maar naar de evolutie van de KRO. Daar bestaat een tendens om geen Eucharistievieringen uit Vlaanderen meer uit te zenden omdat die in de ogen van katholiek Nederland veel te vrij en te modern zijn geworden."
Eventjes terug naar die 'kanker van de kerk'. "Neem die kanker weg en er zal veel ten goede veranderen", zei je. Kan je dat wat toelichten alstublieft?
Rik Devillé: "Wie was er eerst: Jezus Christus of de kerk? Met wie wil je als christen in zee gaan? Wil je een leven leiden geïnspireerd door de man uit Nazareth en met Zijn medestanders een verbond sluiten waardoor broederlijkheid, gerechtigheid, verdraagzaamheid en de genezing van mensen alsmaar toenemen? Of wil je je spiegelen aan de Romeinse keizer waar vooral de mijters en de kanten kleren groter en groter worden en waar de lijst van geboden en verboden vastgelegd wordt in een Kerkelijk Wetboek dat ondertussen al dikker is dan de Bijbel?"
Maak je je daarover geen illusies?
"Naar mijn aanvoelen zijn illusies en dromen de eerste tekenen van 'geloven'? Ligt aan de basis van het optreden van Jezus van Nazareth ook niet een droom, een illusie die al eeuwen sluimerde in de geschiedenis van zijn voorvaderen? Enkele eeuwen later kwamen mensen met diezelfde droom in contact met het Romeinse keizerrijk en werden ze bekoord door die pracht, die praal en die power van het Romeinse Keizerrijk."
"Daar kan je toch ook iets mee doen, dachten ze, zeker als het ons in de schoot geworpen wordt. In den beginne zal 'zo sterk worden als de Romeinse keizer' ook wel een onbereikbare illusie geweest zijn. Maar de aanhouder wint. Dus, laat het dan maar een illusie zijn. Misschien zijn er nog mensen die in stilte dromen... tot er iemand op hun weg komt en vraagt: geen zin om mee te gaan vissen?"
Ik wil mijn vraag nog even verduidelijken. Is het voldoende de Romeinse kanker weg te nemen om de problemen op te lossen?
"Natuurlijk moet er veel meer gebeuren. Maar het valt niet te ontkennen dat de roomse kanker alles en allen in de greep probeert te houden. Het onschadelijk maken van die roomse kanker is dus de eerste voorwaarde voor een echte verandering in de diepte."
"En die weg moeten gemeenschappen zelf durven gaan in volle vrijmoedigheid. Zij moeten kerkelijke regels gewoon naast zich neerleggen. Niet voor de lol, maar voor de dienst aan de gemeenschap. Vanuit het bisdom wordt nu aangestuurd om de begrafenisliturgieën plaats te laten hebben zonder eucharistie, zonder brood en wijn. Juist deze symbolen van menselijke verbondenheid, die zo nodig zijn in deze momenten van loslaten en vaak groot verdriet, worden door het bisschoppelijk beleid ontzegd. Alleen omdat er geen gewijde priesters meer voorhanden zijn. Dat is dus echt wel de kar voor het paard spannen."
Velen in de basisbeweging zijn niet meer geïnteresseerd in de binnenkerkelijke strijd. Omwille van allerlei redenen: moedeloosheid, "er verandert toch niets", enzovoort. Jij blijft er tijd en energie in steken. Waarin ligt volgens jou de maatschappelijke relevantie van die inzet?
"Dat gevoel waarover je het hebt, had ik al in de jaren '90. De basisbeweging wilde zich apart profileren. Ik heb daar geen problemen mee. Maar ik ben zo niet. De basisbeweging hoeft zichzelf niet buiten de kerk te sluiten, zeker niet als haar ideeën heel centraal zijn. Ik bedoel: ze staan, volgens mij, veel dichter bij de authentieke Christus. Rome is maar een plaasteren afgietsel. Hoe kan je je dan als basisbeweging zo op de zijlijn plaatsen?"
"Al veel langer -nu is het hopeloos te laat- had de basisbeweging 'nee' moeten zeggen tegen de bisschoppen en een centrale plaats in parochies en dergelijke moeten bezetten. Het is belangrijk te blijven zien dat parochies over een infrastructuur beschikken die basisgroepen vaak moeten ontberen. Daarom moeten er bondgenootschappen gesmeed worden tussen basisgroepen en parochies. Zo kunnen basisgroepen parochies inhoudelijk versterken en zelfs overnemen. Zij kunnen leven brengen in parochies. Basisgroepen moeten inspiratoren worden van eerder traditionele christelijke gemeenschappen zoals parochies. Want van de bisdommen gaat er niets nieuws meer uit."
"Dat is nu net wat ik wél heb proberen te doen. Gelukkig heb ik 30 jaar lang mensen in mijn omgeving gehad die deze weg ook wilden gaan. Het samen dragen van verantwoordelijkheid in de parochie heeft totaal nieuwe horizonten geopend. Wat ik daar allemaal in de schoot geworpen kreeg, overtrof mijn stoutste dromen. Daar kan ik uren over vertellen. Daarom heb ik het in boekvorm gegoten: Het MISverstand. Het is niet bedoeld als leesboek maar als werkboek voor christelijke gemeenschappen die de volledige Christustraditie willen verder zetten. Niet als een soort 'tweedehands christendom' zonder priesters maar als een sacramentele gemeenschap rond Christus, met alles erop en eraan."
"Zelfs alle sacramenten kunnen blijven gevierd worden. De typische Jezussacramenten zoals: dopen (en vormsel) en eucharistie zijn de basis van deze gemeenschappen. Daar zijn geen priesters voor nodig. Priesters waren nog lang niet uitgevonden toen de sacramenten van doop en eucharistie al heel lang gemeengoed waren in de christelijke geloofstraditie."
"Wat laten wij ons toch wijs maken dat wij geen eucharistie zouden kunnen vieren zonder priester? Zonder geloof in de aanwezige Christus gaat het natuurlijk niet. Ik merk dat dit voor gelovigen evident is. Enkel priesters en bisschoppen hebben last van die redenering. Maar dat doet niets ter zake want zij waren nog niet eens uitgevonden toen christenen al lang gewoon waren eucharistie te vieren."
"Ik vind het oorspronkelijk christelijk geloofsverhaal ook voor onze samenleving nog zo belangrijk dat ik er mij wil voor blijven inzetten". Zou je die uitspraak voor je rekening kunnen nemen?
"Klinkt het niet wat contradictorisch als een 'pastoor' op 65 jaar met pensioen gaat, terwijl er zovele priesters zich tot boven hun 75ste blijven uitsloven in minstens tien parochies? Ik zou zeggen: "juist daarom". Omdat ik blijf geloven in het christelijk geloofsverhaal ben ik op 65 gestopt. Dat verhaal zal wel doorgaan, gedragen door vele mensen en niet door een oude pastoor alleen."
"Als je het priestertekort bekijkt vanuit het standpunt van de bisschop, is het hopeloos. Als je het bekijkt vanuit het standpunt van een jonge en wakkere parochiegemeenschap, is het een hoopvol teken. Hoeveel gelovigen zijn er niet die de laatste jaren vormingscursussen hebben gevolgd voor pastoraal werk en om voor te gaan of die zich hebben verdiept in theologie, catechese, liturgie..."
"En hoeveel van deze mensen hebben al een parochie kunnen vertegenwoordigen, leiden of voorgaan in de sacramentele vieringen? Bovendien wordt, sinds het aantreden van Léonard, het terrein waarop 'leken' in de kerk werkzaam kunnen zijn nog meer teruggeschroefd."
"Daarom is het hoog tijd dat parochieploegen zelf parochieverantwoordelijken vrijstellen die als pastor of als coördinator de gehele gemeenschap kunnen motiveren, coördineren, stimuleren en vooral bij elkaar brengen in kleine en grotere verbanden, ook op zondag. Zij hoeven zich hiervoor niet buiten de kerk op te stellen. Door verantwoordelijkheid te nemen stellen zij zich op in het hart van de opbouw voor een christelijke gemeenschap en zijn zij hét perspectief op een parochie die ook morgen mensen weer zal aanspreken."
Waarin ligt volgens jou het hart van het oorspronkelijke christelijk geloofsverhaal?
"Het hart van dit verhaal ligt uiteraard in haar verleden. Daarmee bedoel ik de eerste Bijbel, namelijk het oude verbond, maar ook de tweede Bijbel, namelijk Christus en alles waarvoor hij leefde en stierf."
"Er is echter niet enkel dringend nood aan een Derde Vaticaans Concilie, er is vooral nood aan een derde Bijbel. In de afgelopen 2000 jaar van onze kerkgeschiedenis waren er niet enkel de pauselijke oorlogen of gezagscrisissen. Is men ondertussen niet vergeten aan het derde Boek te schrijven: de Bijbel van het Christendom? De heilige boeken van de heilsgeschiedenis eindigen niet in een of andere Apocalyps. "Zie, ik maak alles nieuw. Zie je het niet?" zo eindigt het tweede boek."
"En daarom moet in dat Derde Boek verhaald worden hoe stilaan, met veel stormen en oorlogen, toch alles nieuw wordt gemaakt. In dat nieuwe boek lees ik onder andere het Hooglied van Franciscus, toespraken van Ghandi en Martin Luther King, de toespraak van bisschop Romero een week voor hij werd vermoord en hoe hij daarin de militairen opriep niet te schieten op het verpauperde volk."
"Ik zie in dit Derde Boek ook een afdeling wetboeken met daarin vooral de Universele Verklaringen van de Rechten van de Mens, de Rechten van het Kind, ik lees daarin de vele oproepen van de Verenigde Naties om oorlogen te stoppen, de verslagen van Klimaattoppen... Dat boek eindigt niet op apocalyptische beelden maar op een nieuw -en voor de derde keer, goede keer?- herschreven scheppingsverhaal."
"En toen zei God: "Zie ik heb zeven nieuwe dagen in mijn hoofd. Vandaag maak ik een evaluatie over hoe in de voorbije twintig eeuwen de aarde en de mensen zijn geëvolueerd. Morgen doe ik er voor jou zuivere lucht, water, licht en vuur bij. Overmorgen begin ik met de zee helemaal schoon te maken."
"'s Anderendaags ruim ik alle nucleaire industrie op, evenals alle vergiftige heuvels en dalen vol met afval. De dag daarna zaai ik weer alle schoongemaakte akkers vol met nieuwe bloemen, granen en grassen en in de schoongemaakte rivieren zet ik allerlei nieuwe soorten haast uitgestorven vissen uit. Nergens leven nog dieren en mensen in ballingschap. Alle grenzen hef ik op."
"Dan doe ik er nog een dagje bij, want ik hou van beweging: ik schilder weer schone wolken aan het firmament, regen maak ik weer zoet, de temperatuur zet ik weer enkele graden lager zodat ijsbergen weer sterk worden en de hoofden der mensen minder snel oververhit geraken."
"Als het zover is, doe ik er misschien nog een zevende dag bij. Maar daar ben ik nog niet zo zeker van. Ik wil eerst een evaluatie maken om te zien... of nu alles goed is."
Als ik je goed versta eindig je dit betoog met een soort échte bijbelse Apocalyps, waarin je de droom en -om met je eigen woorden te spreken- de 'illusie' verwoordt van mensen die vanuit hun hoogste nood uitkijken naar een nieuwe start?
"Als je het woord Apocalyps zo invult, heb ik er geen probleem mee. Dan gaat het eigenlijk over heel gewone dingen. Over een woord dat alleen maar in een dialogaal gebeuren kan verstaan worden en niet in een kerkelijke of dogmatische monoloog van bovenaf."
"Dus zijn democratische kerkstructuren de meest normale Bijbelse zaak van de wereld. Maar apocalyptiek ontmaskert ook machtssystemen. De paus die 'Pontifex' -bruggenbouwer- wordt genoemd, ontpopt zich vooral als de grote verdeeldheidzaaier, ook binnen andere kerkgemeenschappen. Zo nodigt hij de conservatieve anglicanen uit om over te stappen naar de roomse kerk."
Heeft dat iets te maken met je inzet voor de slachtoffers van seksueel misbruik in de kerk?
"Waarom is de officiële kerk bereid heel veel geld te betalen aan advocaten om hun zaakjes te verdedigen. Waarom heeft de officiële kerk geen geld opzij gezet om advocaten te betalen die de slachtoffers willen verdedigen? Of zijn de meestal christelijke slachtoffers van pedofiele religieuzen en priesters minder waard om verdedigd te worden dan de zich christelijk noemende daders van het seksueel misbruik?"
"In de christelijke geloofspraktijk gaat het om bevrijding en vrijheid. Daar heb ik mij mijn hele leven ook als priester voor ingezet. In alle bescheidenheid. Want ik heb juist daardoor veel meer gekregen dan ik gegeven heb. Daarom moeten we binnen onze christelijke gemeenschappen ook enorm veel zorg dragen voor elkaar en erop bedacht zijn dat iedereen kan meedoen en dat dus geen mens wordt uitgesloten. Want als het over geloven gaat, zijn er geen leken."
Any original material on these pages is copyright © BishopAccountability.org 2004. Reproduce freely with attribution.