Het Nieuwsblad
December 21, 2010
http://www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?articleid=DMF20101221_034
[with video]
 |
Inleiding door commissievoorzitster Karine Lalieux
10.10 uur: De Europazaal van de Kamer loopt aardig vol met belangstellenden en journalisten. Ook de eerste commissieleden maken hun opwachting. De cameraploegen staan in twee rijen opgesteld. Iedereen wacht op de komst van kardinaal Danneels.
10.15 uur: Het geroezemoes verstomt wanneer de kardinaal de zaal binnenkomt. Het geklik van een tiental fotocamera's vult de zaal.
10.17 uur: Commissievoorzitster Karine Lalieux opent de vergadering. Ze benadrukt dat de zitting geen tribunaal is, waarme ze verwijst naar het interview dat deze krant eerder had met advocaat Quirynen, die de bisschoppen bijstaat. 'We willen niet persoon X of Y aan het kruis nagelen', zegt Lalieux. De kardinaal kijkt toe, de handen gevouwen.
Danneels neemt het woord
10.21 uur: Kardinaal Danneels neemt het woord. Hij hoopt dat de commissie kan bijdragen om seksueel misbruik in het verleden beter te begrijpen en in de toekomst sneller te kunnen ingrijpen. 'Ik wil uitdrukkelijk het leed van de slachtoffers erkennen en mijn afschuw uiten over wat hen is aangedaan door dienaars van de kerk', benadrukte Danneels. 'En ik heb veel bewondering voor de slachtoffers die na jaren toch de moed hebben gehad om de stilte te doorbreken.'
10.25 uur: In de tijd voor de zaak Dutroux was er weinig aandacht voor het misbruik van jongeren, zegt Danneels. 'Dutroux was een kantelpunt. Ook in de schoot van de kerk groeide de vraag om een meldpunt te creeren.'
10.28 uur: Danneels schetst het ontstaan van een meldpunt voor seksueel misbruik, waarvan hij een van de aanstuurders was. In 2000 resulteerde dat in de oprichting van de commissie-Halsberghe.
Danneels leest rustig zijn tekst af; enkele commissieleden nemen notities. De sfeer is ontspannen. Intussen komt de koffiedame rond en giet de kopjes vol.
10.33 uur: De kardinaal gaat nu in op de ontmoeting met een aantal slachtoffers. Het waren er een twintigtal tegelijk, wat de conversaties niet bevorderde. 'Maar ik heb wel geluisterd en hen doorverwezen naar de juiste religieuze oversten.'
Danneels ging ook bij sommige slachtoffers op bezoek. 'Ik heb veel slachtoffers individueel ontmoet en daarbij heb ik altijd gewezen op de wenselijkheid om naar de politie of het gerecht te stappen. Maar het is waar dat de aanpak nog te reactief was, dat slachtoffers zelf nog het initiatief moesten nemen en intussen weten we hoe moeilijk dat is', geeft Danneels toe. 'Als we vroeger hadden beseft wat de aangerichte schade was, dan zou onze empathie een luisterbereidheid nog groter zijn geweest.'
'Geen politiek van toedekking'
10.37 uur: 'De Kerk heeft zich te weinig gerealiseerd wat de ravage is die seksueel misbruik bij jongeren in een mensenleven kan teweegbrengen. Dat is gelukkig veranderd. De vraag is hoe het komt dat we van dat kwaad niet vroeger bewust waren?', zegt Danneels. 'Er was geen politiek van toedekking of gedoging', benadrukt Danneels.
10.40 uur: Het feit dat de kerk vaak te veel eerst aan zichzelf en aan zijn priesters heeft gedacht, zit daar voor iets tussen, zegt Danneels. 'Niettegenstaande het vele goede dat de Kerk heeft gedaan, moeten we ook de donkere kant in de ogen durven te kijken. De Kerk heeft te vaak te veel aan zichzelf gedacht en niet aan de slachtoffers.' Veel priesters hebben te lang in eenzaamheid geleefd. Priesters moeten als broeders zijn voor elkaar en hun problemen met elkaar bespreken, vindt hij. 'Er is nood aan een teamverband.'
10.45 uur: Danneels rondt af en verwijst naar het nieuwe testament als bron van goedheid.
Het vragenmoment komt eraan. De commissieleden stellen hun vragen in bulk, waarna de kardinaal ze zal beantwoorden.
Een spervuur van vragen
10.50 uur: Commissielid Renaat Landuyt (SP.A) bijt de spits af. Hoe was de verhouding nog voor de zaak Dutroux, hoe waren de contacten met de werkgroep mensenrechten in de Kerk, wil hij weten. En had Danneels er bij de bisschoppen op aangestuurd Deville nooit als vertrouwenspersoon te beschouwen? Landuyt haalt ook de zaak-Borremans aan, waar Danneels heel streng heeft gehandeld. Hoe ziet de kardinaal de verhouding tussen die zaak en de zaak van andere priesters.
Christian Brotcorne (CDH) wil weten of er een algemene procedure moet komen voor de behandeling van pedofilie in de Kerk.
Carina Van Cauter (Open VLD) ziet nog maar weinig concreets over de schadevergoeding voor de slachtoffers van het misbruik. Ze begrijpt dat daarvoor procedures zijn bij de burgerlijke rechtbank. Maar de Kerk zou ook vrijwillig over de brug kunnen komen wanneer de schade duidelijk is. 'Steekt de Kerk zich weg achter de paravent van justitie?', vraagt Van Cauter zich af. In welke mate heeft Daneels justitie ingelicht over zaken van seksueel misbruik?
De kardinaal luistert aandachtig toe en absorbeert het spervuur aan vragen, dat nog even blijft doorgaan. Commissielid Raf Terwingen (CD&V) heeft een vraag over de verhouding tussen burgerlijk en kerkelijk recht. Marie-Christine Marghem (MR) wil weten wat Danneels deed met de dossiers die de commissie-Adriaenssens aanreikte.
Wat met het moreel gezag van Danneels?
Er komen ook vragen over het moreel gezag van Danneels. Ook al was de kardinaal niet bevoegd voor religieuze orden en andere bisdommen, hij kon toch zijn moreel gezag aanwende om iets te doen bewegen? En als de Kerk geen parallelle justitie wil creeren, waarom meldt men het misbruik dan niet gewoon aan de rechtbank? Waarom wil men dat intern regelen, vraagt commissielid Sophie De Wit (N-VA)?
Er is commotie wanneer commissielid Laurent Louis (Parti Populaire) zich interessant probeert te maken. De voorzitster wil hem het woord afnemen, maar Louis bijt zich vast in zijn microfoon. Hij spreekt Danneels voortdurend aan met 'monsieur' en niet met 'monseigneur'. Louis wil na een lang en kleurrijk betoog weten waarom Danneels heeft gelogen in de pers, maar kan zijn vraag niet afmaken. De voorzitster ontneemt hem het woord.
Ook Bert Schoofs (Vlaams Belang) heeft een vraag. Hij wil weten of priesters uit hun ambt ontzet zijn geworden en waarom dat niet automatisch gebeurt in gevallen van kindermisbruik.
Siegfried Bracke (N-VA) vraagt wanneer een algemene, brede oplossing komt op misbruik binnen de kerk te behandelen. 'Is er al een tijdschema?', vraagt Bracke. Sonja Becq (CD&V) wil dan weer weten wat de aanbevelingen van Danneels zijn voor de Kerk naar de toekomst toe.
11.39 uur: Commissievoorzitster Lalieux wil het vragenmoment afronden 'want anders komen we nooit tot de antwoorden toe'. Lalieux haalt enkele citaten uit het rapport van de commissie-Adriaenssens aan. Danneels zou van een veertig dossiers van kindermisbruik op de hoogte zijn, zegt Lalieux. Zij wil weten of Danneels alles heeft ondernomen om de slachtoffers te beschermen.
11.42 uur: Er wordt een korte pauze ingelast tot 12 uur, zodat Danneels zich op zijn antwoorden kan voorbereiden. Opnieuw zwermen fotografen en cameramensen rond de tafel waaraan Danneels zit. Een medewerker van de Kamer leidt hen met zachte dwang weg.
De Europazaal loopt intussen leeg. in de wandelgangen worden de eerste interviews afgenomen. Onder meer commissielid Rik Torfs (CD&V) en Rik Deville mogen voor de camera hun zegje doen.
Danneels geeft antwoord
12.10 uur: Kardinaal Danneels neemt bij de herneming van de zitting het woord. Hij antwoordt eerst op de vragen over zijn contacten met Rik Deville. Hij heeft hem verschillende keren ontmoet, maar dat heeft nooit tot veel geleid. De teneur van de gesprekken was vaak negatief 'zelfs een beetje destructief soms'. Danneels ontkent dat hij van hem namen van daders of slachtoffers heeft gekregen.
12.13 uur: 'Ik ben in de loop der jaren het gezicht van de hele kerk geworden, onder meer door toedoen van de media. Ik heb daar ook niets op tegen. Maar men gaat daardoor denken dat ik gezag heb over de hele Kerk. Dat klopt niet, ik heb alleen zeggenschap over mijn eigen bisdom. Ik ga dan ook geen initiatief nemen in een ander bisdom.
12.16 uur: Danneels gaat daarna in op de oprichting van het meldpunt voor seksueel misbruik, eind jaren negentig. Hij omschrijft de weigerachtigheid van sommige bisschoppen voor de oprichting ervan omdat die tot een parallelle justitie zou hebben kunnen leiden. Een eerste commissie komt er dan in 2000: de commissie-Halsberghe.
12.19 uur: Renaat Landuyt probeert door te gaan op het mandaat van die commissie, die alleen adviserend was. Dat werkte verwarrend voor de slachtoffers. Stefaan Van Hecke (Groen!) vraagt zich af of Danneels zijn rol niet minimaliseert. Hij was toch het hoofd van alle bisschoppen. Er komen ook vragen over de rol van Rome, heeft Danneels de paus ingelicht over de problemen?
12.30 uur: Danneels is een paar weken geleden nog in Rome geweest, zegt hij. Kardinaal Levada gaf er een uiteenzetting over pedofilie. Rome zal binnen een jaar een richtlijn uitvaardigen voor alle bisschoppen over hoe ze pedofiliezaken moeten aanpakken. 'Rome is zich heel erg bewust van de problematiek.'
'Bisschop is verantwoordelijk'
12.36 uur: De kardinaal focust nu op zijn verantwoordelijkheid. 'Ik heb geen brieven gekregen van mensen die door de bisschoppen niet gehoord zijn. Wel stuurde hij mensen door naar hun respectievelijke bisschop. 'Ik had kunnen optreden, maar ik heb de autoriteit van de lokale bisschop gerespecteerd. Dat zegt niks over hoe ik me van binnen voelde. Dat was soms heel erg.'
12.39 uur: Ikzelf heb nooit iemand overgeplaatst om hem te beschermen, onderstreept Danneels. 'Ik heb in mijn bisdom zeven gevallen gehad. Ze werden allemaal veroordeeld of stierven voor de zaak behandeld was.'
12.46 uur: Er ontspint zich een discussie over de positie van Rik Deville en daarna van de kerkelijke commissie Halsberghe die actief was tot 2008.
12.55 uur: Wanneer Deville op een bepaald moment met twintig slachtoffers aan de deur van Danneels staat, lijkt dat toch op een roep naar hulp, vindt commissielid Van Hecke. Danneels zegt dat dit niet voorzien was dat ze met zovelen aan zijn deur zouden staan. Hij heeft niettemin naar hen geluisterd, 'uit goedheid en uit plichtsbewust'. Dat lokt bij iemand in het publiek een emotionele reactie uit. 'Stop het', roept ze.
De kardinaal rijdt zich intussen vast omdat hij eerst zegt dat hij geen enkele klacht kreeg van slachtoffers die niet gehoord zouden zijn door hun bisschop. Maar tien minuten later moet hij toegeven dat die klachten er inderdaad waren toen priester Deville met twintig slachtoffers aan zijn deur stond.
Verschil tussen Borremans en andere priesters
13.01 uur: Wanneer de schuld van pedofiele priesters bewezen is, wordt hij geschorst, zegt Danneels hierover. Dat is ook met Borremans gebeurd nadat bekend raakte dat hij met een andere man samenleefde. Het ontnemen van het priesterschap (= 'laicisering') is een zaak die door Rome beslist wordt. Bij Borremans zijn we nooit zover gegaan.
'Maar waarom stapt u dan niet naar Rome met de dossiers van pedofiele priesters?', insisteert commissielid Landuyt. 'Nu moeten we ze aan Rome signaleren', antwoordt Danneels.
13.09 uur: De kardinaal wordt in de hoek gedrumd. Landuyt wil weten waarom pedofiele priesters toch priester kunnen blijven. 'Wat is de moeilijkheid eigenlijk?', vraagt Danneels. De kardinaal verwijst opnieuw naar Rome, waar de bevoegdheid ligt.
Toch werden dossiers in het verleden niet doorgestuurd naar Rome, weet een commissielid. 'Dat werd tot voor een paar jaar ook niet gevraagd door Rome', zegt Danneels. 'We zorgden ervoor dat priesters hun activiteiten niet meer konden uitvoeren, dat ze geschorst werden.' Maar schorsen is toch minder erg dan laicisering?', vraagt een commissielid.
Schadevergoeding door de Kerk
13.17 uur: Hoe zit het met de schadevergoeding? Er is een discussie bezig over de burgerlijke aansprakelijkheid van priesters binnen de Kerk, zegt Danneels. 'Of de kerk een schadevergoeding moet betalen los van de rechtbank, is mijn zaak niet meer omdat ik niet meer in de bisschoppenconferentie zit.'
13.28 uur: Heeft Danneels in zijn eigen bisdom financiele steun gegeven aan slachtoffers voor therapie? 'Ja, in een geval hebben we dat gedaan', zegt Danneels.
13.31 uur: 'We moeten kiezen voor het slachtoffer en het belang ervan, niet voor de Kerk', antwoordt Danneels op een vraag van commissielid Bracke naar morele verantwoordelijkheid.
Wat volgt is een discussie over parallelle justitie tussen burgerlijk en kerkelijk recht en de vraag over vrijwillige schadevergoeding door de Kerk los van een strafrechterlijke uitspraak.
Geheimhouding
13.44 uur: Kardinaal Danneels gaat in op een vraag over de 'Crimen Sollicitationes', een instructie uit 1962 waarin het Vaticaan de geheimhouding beveelt aan alle betrokkenen -ook slachtoffers- bij een zaak van misbruik, op straffe van excommunicatie. Danneels zegt hierover dat hij er geen weet van had en het document ook nooit heeft toegepast.
'Ikzelf heb nooit gezwegen over de feiten', zegt Danneels. Wel is de geest van de tijd daarin veranderd. Vroeger wilden ook families de feiten binnenskamers houden, vergelijkt Danneels de situatie. Die houding is nu veranderd. 'Ook de mentaliteit binnen de Kerk is sterk veranderd sinds vijftien jaar.' 'Ik heb het canonieke recht gevolgd en kan mezelf niets verwijten', besluit Danneels.
Operatie Kelk
13.51 uur: Nu komen de huiszoekingen op het aartsbisdom, bij kardinaal Danneels en bij de commissie Adriaenssens aan bod (de zogenoemde 'Operatie Kelk'). Danneels vroeg om een wraking van het onderzoek en wil het nietig laten verklaren. 'Het recht moet geschieden, maar het moet ook goed geschieden', zegt Danneels. Als er twijfels over het onderzoek zijn, moet ik dat dan ook aankaarten. 'We vragen de dossiers terug omdat er een onregelmatigheid gebeurd is tijdens de inbeslagname', zegt Danneels over de wraking.
13.58 uur: De dossiers van de slachtoffers zullen onder gesloten omslag op het secretariaat van elk bisdom komen, zegt Danneels. 'De slachtoffers kunnen hun dossier op eigen vraag terugkrijgen, in de andere gevallen blijven ze ongeopend bewaard.' Waarom kunnen die dossiers niet gewoon terug naar justitie, vraagt een commissielid? Daar moeten de bisschoppen over beslissen, zegt Danneels. De vraag is of het legitiem is dat alle dossiers door het gerecht in beslag genomen werden.
14.10 uur: De kardinaal krijgt enkele vragen voorgeschoteld over preventieve maatregelen om priesters en geestelijken terug te trekken in afwachting van een gerechtelijke veroordeling. De aanpak verschilde van bisdom tot bisdom. Sommige bisschoppen grepen preventief in, anderen wachtten de gerechtelijke procedure af, zegt Danneels.
'Wat deed u in geval er klachten van recidive waren?', vraagt commissielid Bracke. Hij verwijst naar een dossier in Limburg waar iemand werd overgeplaatst. 'Maar ik ken dat dossier niet', zegt Danneels. 'Ik verwijs mensen alleen door naar hun respectievelijke bisschop.'
Oplossingen van de Kerk
14.23 uur: De kardinaal heeft in zijn inleiding enkele suggesties gedaan naar de toekomst toe. Is daar ook een tijdschema voor, vraagt Bracke. 'Hoe kan ik daar een tijdschema opzetten? Wanneer is een priester volledig van zijn pied-de-stal gedaald en is hij nederig? Zo snel mogelijk, hoop ik.'
De kardinaal geeft intussen aan dat de sessie stilaan afgerond mag worden. 'Ik ben een beetje moe', klinkt het.
14.28 uur: Commissielid Bracke vraagt zich nog af of de Kerk niet beter af is met een strakkere hierarchie met een iemand aan het hoofd. 'Ik vind het niet zo slecht dat we (de bisschoppen, nvdr) collegiaal de beslissingen nemen. Aan de top is het vaak eenzaam, ik ben blij dat ik dat niet heb moeten meemaken.'
'Leidt zoiets niet tot te veel individualisme?', klinkt de vraag. 'Ik zou me verheugen dat er meer samenwerking komt. Maar de situatie met een 'kleine paus' vind ik niet wenselijk.'
14.31 uur: En daarmee zit de zitting erop. Kardinaal Danneels verdwijnt meteen uit de zaal, gevolgd door een stoet cameramensen. Voorzitster Lalieux kondigt nog aan dat het tijdens de zitting van morgen de beurt is aan aartsbisschop Leonard.
Any original material on these pages is copyright © BishopAccountability.org 2004. Reproduce freely with attribution.