De Pers
November 22, 2010
http://www.depers.nl/binnenland/525886/De-kerk-is-ziek.html
 |
Betast onder de douche, gedwongen om een oude man te pijpen, slaag en schoppen krijgen, je eigen kots moeten opeten, anaal verkracht worden… Je kunt het zo smerig niet bedenken of het is gebeurd, met kinderen in alle leeftijden, van 2 (!) tot 16 jaar. En niet een keertje, nee, ontelbare keren, systematisch. Het seksueel misbruik in katholieke instellingen blijkt in elk land waar het opduikt geen incident te zijn, maar een patroon.
Eind deze week verschijnt het eerste rapport van de commissie-Deetman, die op verzoek van de bisschoppen onderzoek doet naar de ontucht in Nederlandse internaten, kostscholen en seminaries. Dat advies zal gaan over hoe de hulp aan slachtoffers, die zich tot woensdag 1 december kunnen melden, het beste vorm kan krijgen (zie kader). Velen durven nu pas, veertig tot vijftig jaar na dato, te spreken over wat hen is aangedaan.
Zoals op het Eindhovense internaat Eikenburg, van de – hoe verzin je het – Broeders van Liefde. ‘Hij vroeg me ’s avonds op zijn kamer te komen voor een drankje’, vertelt Henk Overdevest, die er in 1968 aankwam, over een broeder. ‘We hadden gesprekken over mijn thuissituatie, over mijn problemen. Totdat die man ineens midden in de nacht toesloeg. Ik werd aangerand. Ik was 12 jaar en erg geschrokken, kon geen kant op natuurlijk. Ik had geen bescherming. Ik kon het niet thuis vertellen, want daar was ook geen vertrouwen. Dat was vreselijk moeilijk.’
Wat een veilige haven had moeten zijn, bleek een klimaat van angst, geweld en misbruik. Met levenslange trauma’s tot gevolg.
Henk herinnert zich nog een voorval. Op een zaterdagmiddag, tijdens een potje biljarten, stond een jongen tegen het biljart geleund. ‘Broeder Johannes kwam achter hem staan met zijn armen op het biljart. Die jongen kon geen kant op. Broeder Johannes maakte van die rare ritmische bewegingen, een aantal minuten bleef hij zo tegen hem aanrijden. We stonden met zijn allen apathisch te kijken. Niemand die durfde in te grijpen, zo bang was je. En terwijl hij zo bezig was zag je zijn ogen helemaal uitpuilen, het zweet op zijn voorhoofd, hijgend. Na drie minuten was hij klaar, en toen liep hij weg.’
Beerput
Het is maar het topje van de ijsberg. Het seksueel misbruik van misdienaars, kostschooljongens en -meisjes, weerloze kinderen die aan de hoede van de Katholieke Kerk toevertrouwd waren, is zonder twijfel het grootste religieuze schandaal aller tijden. De enorme omvang blijft buiten zicht, omdat de schijnwerper van land tot land gaat, als ergens weer een schandaal opduikt van broeders, priesters en bisschoppen die hun handen (en erger) niet thuis hebben kunnen houden.
Hoeveel mishandelingen, hoeveel verkrachtingen, hoeveel psychisch leed, hoeveel zelfmoorden wereldwijd het betreft: het valt niet meer precies na te gaan. Hoevelen zullen nooit naar buiten getreden zijn, uit schaamte?
Wie de cijfers uit het omvangrijkste onderzoek, te weten het Amerikaanse, doorrekent naar de 1,1 miljard katholieke zieltjes op aarde, komt zelfs met een voorzichtige schatting op zeker 100.000 slachtoffers van seksueel misbruik. Honderdduizend kapotgemaakte levens.
Het deksel van de Nederlandse beerput werd in maart van dit jaar gelicht door NRC Handelsblad en de Wereldomroep. Zij onthulden over seksueel misbruik bij instituut Don Rua in ’s Heerenberg, van de orde der salesianen – broeders die al bij onze oosterburen in opspraak waren gekomen. Ronduit schokkend waren de persoonlijke drama’s die daarna naar de oppervlakte opborrelden. Inmiddels worden tientallen instellingen ermee in verband gebracht; de misdrijven lopen van een Tilburgse frater die in 1935 in onderbroekjes graaide tot een pater uit Enschede die in 2000 na seksueel misbruik uit zijn functie is gezet.
Moed
We weten nog niet waar de teller in Nederland zal blijven steken. Dat er nu pas zo’n stortvloed aan verhalen is, heeft te maken met de openheid van de laatste decennia. De meeste misdrijven spelen in de jaren vijftig en zestig, toen seksualiteit taboe was en geestelijken groot gezag genoten. De misbruikte kinderen – vooral jongetjes, maar ook meisjes – durfden het niet te vertellen thuis. De enkeling die wel de moed verzamelde, werd menigmaal niet eens geloofd. En moest weer terug naar de hel. Henk: ‘Thuis heb ik echt gevochten toen ik hoorde dat ik weer naar Eikenburg moest. Ik heb weken lopen schreeuwen en huilen dat ik niet wilde.’
Denk niet dat alleen mannen dader waren. NRC ontving berichten over seksueel misbruik van meisjes door nonnen. In weeshuis De Kollenberg te Sittard brachten vrouwelijke geestelijken havermoutpap met grof geweld – klappen op het achterhoofd - bij een 5-jarige naar binnen. Als het arme kind het opbraakte, moest het ook dat opeten.
En denk niet dat het bleef bij – hoe ernstig ook–lichte ontucht. In Belgie heeft een man verteld hoe hij als 4-jarig jongetje anaal werd verkracht. Kinderpsychiater Peter Adriaenssens, wiens commissie 476 klachten onderzocht, zei dat de verhalen hem ‘een maagstomp’ hadden bezorgd. ‘Wie dit gelezen heeft, kan niet volhouden dat het alleen om oppervlakkige betastingen ging.’
Soms had het misbruik fatale gevolgen. Adriaenssens kreeg dertien gevallen onder ogen van zelfmoord die volgens familie te wijten was aan het aangedane leed.
Een oud-leerling van de prestigieuze abdijschool van Zevenkerken, waarop ook kroonprins Filip zat, heeft nachtmerries van een ‘opvoeder’, zegt hij in De Standaard. ‘Vier jaar lang – van mijn 12e tot mijn 15e – heeft hij mij misbruikt. In zijn kantoortje, in mijn chambrette, in zijn kamer. Zwaar seksueel misbruik was het, meer details wil ik daar niet over kwijt. (…) In sommige periodes zelfs dagelijks.’
Topfiguren
In Belgie ontplofte de boel toen de Brugse bisschop Roger Vangheluwe bekende dat hij jarenlang zijn neefje had misbruikt. Later lekte ook nog een geluidsband uit waarop de Belgische kardinaal Danneels probeert om Vangheluwe zijn mond te laten houden.
Je kunt dus niet stellen dat het fenomeen zich beperkt tot de lagere ‘rangen’. In Nederland heeft de Rotterdamse bisschop Ad van Luyn, die de commissie-Deetman instelde, toegegeven dat hij destijds als hoogste bestuurder van de salesianen van meerdere gevallen van misbruik op de hoogte was. Ook oud-bisschop Gijsen en kardinaal Simonis worden in verband gebracht met ontuchtzaken.
Ze mogen vrezen voor hun positie. In het oerkatholieke Ierland stapten vier aartsbisschoppen van Dublin op na een golf van kritiek. Daar publiceerde een commissie onder leiding van rechter Sean Ryan vorig jaar duizenden verhalen van stelselmatige mishandeling – van fysieke, geestelijke en seksuele aard – tussen de jaren vijftig en 2004. Vooral het optreden van de kerk moest het ontgelden; dat werd ‘ontkennend, arrogant, uit op verhulling, incompetent, vervuld van onbegrip, vol machtsvertoon en achterbaks’ genoemd.
Neem het geval van Father Edmund. Die misbruikte meisjes van 8 tot 11 jaar in Our Lady’s Hospital for Sick Children. Hij liep tegen de lamp toen hij foto’s van kindervagina’s liet ontwikkelen. Maar de bisschop nam genoegen met zijn excuus dat hij uit ‘anatomische nieuwsgierigheid’ handelde. Edmund zette het misbruik meer dan dertig jaar voort. De kerk wist ervan, maar vond het ‘a bit harsh’ om hem uit het ambt te zetten.
De hel
Beschuldigingen zijn lastig na te gaan, zeker als de dader overleden is. Maar in de Verenigde Staten, waar de ellende voor het eerst op grote schaal boven tafel kwam, bleek slechts 1,5 procent onjuist. Een commissie onder leiding van John Jay, die ruim tienduizend klachten onderzocht, stelde in 2004 vast dat verreweg de meeste op waarheid berustten. Niettemin werden maar enkele ontuchtplegers veroordeeld.
Er lopen nog steeds processen. ‘De trap naar de hel.’ Zo noemde John Vai uit Delaware onlangs voor de rechter de treden die hij als jongetje beklom, met knikkende knieen, op weg naar zijn kwelgeest: priester Frances DeLuca. ‘Ik dacht dat de hel beneden was, maar hij was boven. Frank deed zieke dingen.’
Tv-presentator Thomas Roberts vertelde aan CNN hoe hij als 14-jarige leed onder het misbruik door Father Jeff Toohey. ‘Een maand nadat het was begonnen, probeerde ik zelfmoord te plegen.’ Roberts nam een doos pillen in en werd op het nippertje gered door zijn zus, die toevallig zijn slaapkamer binnenliep. Toohey moest een paar jaar geleden alsnog de cel in.
En dan zijn er nog de talloze bekend geworden aanrandingen en verkrachtingen in Argentinie, Mexico, Canada, Noorwegen, Duitsland, Oostenrijk, Australie, de Filippijnen, Italie.
Maar er zijn nog veel landen waar het ijzig stil is, in devoot Latijns-Amerika of het gekerstende Afrika bezuiden de Sahara. Is het gezag van Rome daar nog onaantastbaar, het taboe te groot? Het kan niet anders dan dat ook in die landen kinderen verkracht werden, terwijl Jezus machteloos toekeek vanaf een houten crucifix. Het is slechts wachten tot iemand ook daar het stilzwijgen doorbreekt.
Ratzinger
Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Critici als dichter Huub Oosterhuis, zelf uitgetreden als priester en getrouwd, zoeken de duivel in het celibaat. Priesters mogen geen partner hebben. Daardoor ontladen hun seksuele gevoelens zich in perverse kronkels. Alleen is het wetenschappelijk niet aan te tonen dat het celibaat een rol speelt.
Het taboe op seksualiteit is wel onmiskenbaar. Het Vaticaan voert een uiterst conservatieve lobby bij de Verenigde Naties, tegen seksuele voorlichting en het promoten van condooms. Die zouden aids alleen maar bevorderen, of in ieder geval geen echte oplossing bieden.
Maar de belangrijkste oorzaak van dit gezwel dat tot zulke weerzinwekkende proporties kon uitgroeien, is de criminele mentaliteit van het Vaticaan – alle welwillende individuen ten spijt. Als een incident doordrong tot de leiding stond niet het belang van het slachtoffer voorop, zoals je zou mogen verwachten van de kerk van Jezus en Maria, maar het eigen imago. Dus moest misbruik in de doofpot.
Met een duistere hoofdrol voor kardinaal Joseph Ratzinger, tegenwoordig beter bekend als paus Benedictus XVI. De paus die dit jaar met Pasen, in zijn urbi et orbi-zegen, in alle talen zweeg over het ontuchtschandaal. De paus die later alsnog excuses aanbood en seksueel misbruik betitelde als doodzonde, maar dat in een adem noemde met het wijden van vrouwen tot priester. De paus die pas afgelopen vrijdag alle kardinalen naar Rome ontbood om een antwoord te formuleren op de crisis. Voortaan moeten bisdommen samenwerken met de lokale autoriteiten. Het is allemaal too little, too late.
Want als kardinaal Ratzinger bekrachtigde hij nog in 2001 hoogstpersoonlijk de kerkregel dat seksueel misbruik van minderjarigen berecht moet worden door de kerk zelf, en dat het is onderworpen aan het ‘pauselijk geheim’. Geen sprake van een verplichte melding aan de autoriteiten, daders mochten ‘zonder ruchtbaarheid’ overgeplaatst worden.
Toen waren in Amerika al verschrikkelijke voorbeelden bekend. Zoals priester Lawrence Murphy, die in Wisconsin zo’n tweehonderd dove kinderen verkrachtte. De aartsbisschop van Milwaukee waarschuwde Ratzinger herhaaldelijk, maar die deed niets. En toen de Amerikaanse bisschoppen later zelf maar strengere regels opstelden tegen pedofiele priesters, waaronder een verplichte aangifte, nam het Vaticaan die bewust niet over. De vrees voor processen en reputatieschade was te groot.
Ook kardinaal Simonis keerde zich tegen de regels. Juist door die mentaliteit ontliepen daders vervolging, en konden ze vrolijk verder gaan met het vernietigen van jonge levens.
Neem de horror in Huize Nazareth te Tilburg. ‘De frater nam je op schoot’, zei een oud-leerling tegen RTL Nieuws. ‘Ik moest mijn broek uitdoen en dan gebeurde het. Op mijn achtste werd ik anaal verkracht en dat gebeurde zo gewelddadig en zo vaak dat ik wel zeven keer geopereerd moest worden.’ Dat verschrikkelijke douchen staat hem nog zo goed bij. ‘De frater ging dan met zijn vingers langs je schaamstreek en tussen je billen. Vaak was het niet goed en moest je je nog eens wassen. Daarna waste de frater je opnieuw. Altijd op dezelfde plek. En dan herhaalde zich het ritueel opnieuw.’
Mea culpa
Menig slachtoffer is blij om eindelijk die ervaringen te kunnen delen. Meestal anoniem, uit schaamte. De een klopte eerder al aan voor psychische bijstand, de ander kropte het op. Nu eisen de slachtoffers gezamenlijk onmiskenbare excuses, plus represailles voor de verantwoordelijken. Een groeiende groep wil geld zien, als compensatie voor alle leed. In de Verenigde Staten zijn al honderden miljoenen dollars uitgekeerd.
Nederland beleefde onlangs een doorbraak toen de orde van franciscaner broeders toezegde te gaan onderhandelen over een schadevergoeding. Met de stichting Mea Culpa van muzikant Bert Smeets (59), wiens leven op jongenspensionaat Sint Maria ter Engelen in Bleijerheide door de broeders tot een hel werd gemaakt. Het zal hier niet bij blijven.
Mea Culpa is Latijn voor ‘mijn schuld’. Een katholiek begrip, dat nog nooit zo van toepassing was als op de rol van Rome in dit enorme onbevattelijke schandaal. Inderdaad. Mea culpa, mea maxima culpa.
Any original material on these pages is copyright © BishopAccountability.org 2004. Reproduce freely with attribution.