Christus Heeft Het Gebouw Verlaten, The Trouw, October 20, 2010

’Christus Heeft Het Gebouw Verlaten’

The Trouw
October 20, 2010

http://www.trouw.nl/religie-filosofie/nieuws/article3259960.ece/_rsquo_Christus_heeft_het_gebouw_verlaten_rsquo__.html

Een kruisbeeld in Dublin dat geplaatst werd ter gelegenheid van het bezoek van paus Johannes Paulus II in 1979 aan de Ierse stad.

Colm O’Gorman werd misbruikt door een Ierse priester. Hij begon een rechtszaak tegen de kerk. Zijn vasthoudendheid leidde tot verschillende onderzoeken naar misbruik. De Ier is kritisch over de commissie Deetman. „Ik vind die totaal verkeerd.”

Resoluut zegt hij: „Het is naief om te denken dat de rooms-katholieke kerk bezorgd is om haar imago.”

Aan het woord is Colm O’Gorman. Hij praat over het structurele kindermisbruik in de rooms-katholieke kerk. De Ier heeft, blijkt tijdens het gesprek, argumenten voor zijn felle stellingname. „De katholieke kerk groeit wereldwijd nog steeds en is nog nooit zo groot geweest als nu. Het instituut kerk denkt niet zoals andere grote organisaties. Het denkt niet in periodes van dagen, weken, maanden en jaren. Nee, Rome denkt in eeuwen en millennia. Het Vaticaan maakt zich geen grote zorgen over wat er nu gebeurt. Er is, vanwege de groei, geen diepgevoelde noodzaak om te veranderen.”

Ferme taal, zo lijkt het op het eerste gezicht. Maar Colm O’Gorman (44) is niet rancuneus. Eerder het tegendeel. Zijn antwoorden zijn eigenlijk ongewoon genuanceerd voor iemand die als puber ernstig misbruikt is door een priester van zijn eigen parochie.

Ruim twee jaar, van 1981 tot en met 1984, misbruikte priester Sean Fortune de jonge Colm, toen een jongen in zijn puberjaren. Pas eind jaren negentig – een man inmiddels – had O’Gorman genoeg moed verzameld om zijn aanrander aan te geven bij justitie. Een rechtszaak volgde, maar voor de rechter een uitspraak kon doen nam Fortune een dodelijke cocktail van pillen en alcohol.

O’Gorman is de eerste Ier die een procedure tegen de kerk begon vanwege een zedendelict. Hij was ook de eerste die de rooms-katholieke kerk op de knieen kreeg. Want hoewel Fortune zich van het leven had beroofd, ging het proces door. De kerk moest schuld bekennen.

De vasthoudendheid van O’Gorman leidde in Ierland tot verschillende uitgebreide onderzoeken. De uitkomst daarvan is bekend: alleen al in het bisdom Dublin maakten zich tussen 1975 en 2004 tientallen priesters schuldig aan misbruik van kinderen. De kerkelijke autoriteiten keken de andere kant op. Wel waren de bisschoppen goed genoeg op de hoogte om zich via verzekeringen in te dekken tegen claims. Justitie werd nooit ingeschakeld. (Veel)plegers werd geen strobreed in de weg gelegd.

In zijn onlangs in Nederland verschenen autobiografie ’De man die de paus aanklaagde’ vertelt hij gedetailleerd over zijn misbruik. O’Gorman beschrijft zonder terughoudendheid wat hij doormaakte: „Het was smerig, vernederend en vol haat”. Ook voelde hij zich schuldig, zoals veel van zijn lotgenoten. „Verkeerde dingen gebeuren alleen als je zelf ook slecht doet.”

Waarom komen slachtoffers pas nu, soms tientallen jaren na dato, met hun verhaal?

„Seks was niet bespreekbaar. We hadden het nooit over ons lichaam. Ik had zelfs mijn ouders nog nooit naakt gezien. Seks was niet zomaar fout, zo werd me geleerd, seks was zondig. De kerk was onfeilbaar en hij was een pastoor, dus was ik de zondaar. Bedenk: ik was veertien jaar.

„Wat betekende dit allemaal? Als dit kon, redeneerde ik, dan was alles wat me door mijn ouders over de wereld was verteld een leugen. Hoe kun je je veilig voelen in zo’n wereld? Ik kon het alleen oplossen door het vreselijke gebeuren in een andere context te plaatsen. Niet de priester was dus fout, nee, ik was de schuldige. Kennelijk had ik iets gedaan waardoor ik dit verdiende. Wat, dat wist ik niet, maar zo kon ik misbruik inpassen in het wereldbeeld dat me was meegegeven. En niet alleen ik, je hoort het keer op keer van slachtoffers.”

Hoe kon dit juist in Ierland gebeuren, een door en door katholiek land?

„Het gaat ook niet zozeer om Ierland. Het gaat om autoriteit, om macht die niet ter discussie staat. De kerk presenteerde zich als onfeilbaar. Zo werd ze door de gelovigen ook gezien – in Ierland, maar ook in Nederland, Belgie, Frankrijk, Spanje, overal.”

Dat neemt niet weg dat de kerk als instituut in Ierland een grotere rol had dan in Nederland.

„De kerk stond in de periode dat het misbruik op z’n hoogtepunt was, tussen de jaren veertig en de jaren tachtig, in het centrum van de Ierse samenleving. De Ierse identiteit viel samen met de katholieke. Dat valt terug te voeren op de Ierse strijd om onafhankelijkheid van de protestantse Britten in de negentiende eeuw.

„Ik herinner me een gesprek met een minister een jaar of vijf geleden. Hij erkende dat tot in de jaren negentig elke religieus gevoelige beslissing eerst langs de aartsbisschop van Dublin en andere hoge kerkleiders ging voordat het parlement erover sprak.”

Is die politieke macht een reden waarom het misbruikschandaal in Ierland omvangrijker lijkt dan in Nederland?

„Dat weten we helemaal niet. Nederland staat pas aan het begin van alles. In Ierland is er al een paar jaar onderzoek gedaan. Pas na verloop van tijd werd hier de volle omvang zichtbaar. Ik dacht aanvankelijk net als veel anderen: wacht even, zeg niet dat de hele kerk dit doet. Maar wat blijkt nu: misbruik is endemisch. Niet alleen in Ierland, maar overal waar het onderzoek vordert.”

Wat vindt u van de commissie Deetman waar Nederlandse slachtoffers zich kunnen melden?

„Ik vind die totaal verkeerd.