Misbruik Werpt Smet Op Alle Katholieken, de Volkskrant, September 22, 2010

Misbruik Werpt Smet Op Alle Katholieken

de Volkskrant
September 22, 2010

http://extra.volkskrant.nl/opinie/artikel/show/id/6714/Misbruik_werpt_smet_op_alle_katholieken

Daders en slachtoffers leefden en leven onder ons.

In 1987 legde ik de ‘eed’ af als rijksambtenaar. De negen andere mensen in mijn ‘diplomatenklasje’ deden de ‘belofte’. Later vroeg iemand van het volgende klasje of het waar was dat ik een eed had afgelegd en welk ‘bijgeloof’ ik dan wel aanhing, als links mens. Ik woonde net twee jaar in het Westen, na een jeugd in het buitenland of het Zuiden. En werd verrast, niet alleen door het dedain voor geloof, maar ook de meer of minder verhulde afkeer van katholieken. Toen ik een collega vroeg waarom hij toch zo vaak ‘paap’ als kwalificatie gebruikte, zei hij, niet zonder humor: ‘Er is maar een ding erger dan een paap en dat is een rooie paap.’

Wees gerust, dit wordt geen klaagzang over discriminatie, maar de voorbeelden helpen mij aan te geven dat eeuwenlange vooroordelen tegen katholieken als verre echo’s kunnen doorklinken in modern Nederland.

Mengeling

Kijk maar naar de manier waarop het handelen van Maxime Verhagen stelselmatig met zijn roomse achtergrond in verband wordt gebracht, waarbij de commentaren een mengeling van afkeer en bewondering voor zoveel katholieke onbetrouwbaarheid en machtsuitoefening laten zien.

De verhouding van katholieken tot hun geloof en tot de Kerk van Rome is een rijke bron van misverstanden. De complexe en steeds persoonlijker verhouding van mensen met hun geloof is niet in een of zelfs maar een aantal omschrijvingen te vatten. Sterker nog, er zijn ook talloze Europeanen die niet gelovig zijn, maar zich toch als katholiek blijven beschouwen, als deel van een cultuur of een gemeenschap. Het zou mij niet verbazen als een grote groep katholieken een semi-agnostische levenshouding heeft: de vraag of er een God is, houdt ze niet bezig, maar vragen van moraliteit en ook burgerschap passen nog steeds in de vertrouwde omgeving van de Kerk of de geloofsgemeenschap.

Afkeer

Ook zijn er mensen die zich als gelovige katholieken beschouwen, maar een diepe afkeer van de Kerk hebben. En mensen die niet geloven, maar nog wel graag naar de kerk gaan. Voor katholieken is dit brede spectrum herkenbaar en doodnormaal, anderen kunnen vaak hun ergernis niet verbergen over zoveel weigerachtigheid bij het innemen van het precies omschreven hokje waar katholieken volgens hen in thuishoren.

De Kerk is geen autoritaire dwingeland meer, al doet zij onder dit neoconservatieve bewind nog zo haar best. De tijd van haar heerschappij is lang vervlogen, ik ken die tijd alleen uit de verhalen van mijn ouders en grootouders. Het moet verschrikkelijk geweest zijn, al merk ik wel dat de vaste kaders die het bood bij de oudere generaties vandaag ook een bron zijn van nostalgie.

De Kerk van toen was een niet te ontlopen dwingeland, maar ook het cement van de samenleving, waarin de complexiteit en verscheidenheid van de gemeenschap – ook in politieke zin – weerspiegeld werd. Ook die tijd is voorbij, de Kerk als door Rome gestuurd instituut is vandaag een reservaat voor (oer)conservatieven, waaruit alle diversiteit en alle vooruitstrevendheid is weggejaagd.

Demonen

En die Kerk wordt nu geconfronteerd met haar demonen. Al ruim tien jaar komen talloze gevallen van seksueel - en machtsmisbruik door religieuzen aan het licht. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt zeker niet alleen bij de conservatieve, bijna sektarische kerkleiding van nu. Die ligt in de eerste plaats bij de daders. En bij de miljoenen katholieken die het wel wisten of vermoedden, maar er niets aan deden, anders dan er over fluisteren of er grappen over maken.

Maar de huidige kerkleiding zal ervoor moeten zorgen dat de demonen recht in de ogen wordt gekeken, dat schuld wordt erkend, schuldigen gestraft en slachtoffers genoegdoening krijgen. Wereldwijd zijn vele honderden miljoenen mensen afhankelijk van de zorg, het onderwijs en andere ondersteuning die de katholieke geestelijkheid biedt. Die mensen moeten de zekerheid hebben dat hun kinderen in katholieke handen veilig zijn en dat er geen vrijplaats voor seksueel roofdiergedrag wordt geboden of daders hun straf kunnen ontlopen door ‘overplaatsing’, zoals vele jaren de praktijk is geweest.

Soms is vergiffenis mogelijk geworden door de erkenning van schuld van de dader en het verlenen van genoegdoening aan het slachtoffer. Maar dat is voor ieder slachtoffer anders. Zeker weet ik wel dat de praktijk om daders stelselmatig te ‘vergeven’ en slachtoffers te ‘vergeten’ de wonden veel dieper en de schuld van de kerk veel groter heeft gemaakt.

Waarheidsvinding

Waar de Kerk verantwoordelijk is voor het organiseren van waarheidsvinding, aangifte tegen of anders schulderkenning door de daders en genoegdoening voor de slachtoffers, is het hele proces geen zaak van de Kerk alleen. De hele katholieke gemeenschap heeft hier een direct belang. De daders en de slachtoffers leefden en leven onder ons. Zolang niet de hele waarheid boven tafel is en het proces van schulderkenning en genoegdoening niet is afgerond, werpt de zaak een smet op ons allen. In het bijzonder op die vele tienduizenden religieuzen die hun leven in dienst van de gemeenschap hebben gesteld, die niets anders dan goed hebben gedaan of althans, als ieder feilbaar mens, naar vermogen hebben getracht goed te doen.

Als middelbare scholier las ik The Power and the Glory van Graham Greene. Een aan de drank verslaafde priester met een buitenechtelijk kind tegenover een socialistische politieofficier die leeft naar de letter van zijn hoge morele standaard en een diepe afkeer heeft van de kerk en die priester met al zijn feilen. En dan is het de priester, met zijn voortdurende zelftwijfel en het gevecht met zijn demonen, die tastend het pad naar medemenselijkheid en zelfopoffering vindt. De officier, die geen enkele twijfel kende en een toonbeeld van rechtschapenheid was, blijkt een ordinaire moordenaar.

Een samenleving waarin de feiten onder het tapijt worden geveegd of waarin mensen te lui of te bang zijn om de eigen opvattingen voortdurend kritisch te onderzoeken, terwijl wel met groot gemak de opvattingen van anderen als ‘achterlijk’ worden weggezet, maakt het zichzelf onmogelijk een gemeenschap te zijn. Dixit een rooie paap.