De Morgen
September 14, 2010
http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/De-Gedachte/article/detail/1157137/2010/09/14/Pauli-s-pen-Een-aartsbisschop-kan-niet-biechten.dhtml
 |
| Erkennen dat 'de kerk' als instituut schuldig was? Nooit! Men wil dat niet omdat men het niet mag, men mag het niet zeggen omdat men het niet mag geloven |
Walter Pauli kijkt op gezette tijden, gewapend met een scherpe pen een nieuwsmaker recht in de ogen. Vandaag: aartsbisschop Leonard
Het was de bedoeling van aartsbisschop Leonard en de Belgische bisschoppen om, na de storm die het rapport-Adriaenssens veroorzaakte, van de belangrijke persconferentie van gisteren een statement te maken. En wat kon het langverwachte antwoord van de katholieke hierarchie anders zijn dan een ferm gebaar, een niet fout te interpreteren poging om de samenleving en vooral de slachtoffers een hand te reiken?
Leonard reikte het land inderdaad de hand: een slap handje was het. Zo'n 'handdruk' waar de ontvanger bijna vies van wordt: hij verwachtte een contact dat er au fond niet was, op een soupcon van wat klef zweet na.
De vraag is maar of Leonard de slachtoffers een warme hand had kunnen aanreiken. Natuurlijk 'kon' hij dat: als hij meer inlevingsvermogen had in het leed van de slachtoffers, als hij verstandiger media-advies had gekregen, als hij zich zelf menselijker had opgesteld. Maar 'mocht' hij het? Ging het juist hier niet om: hoe deze persconferentie een test was hoe (on-)menselijk 'een man van God' kan zijn. Hoe kerkelijk een aartsbisschop moet blijven. Ook al is het een ongelukkige beeldspraak voor een aartsbisschop, Leonard zit in een pijnlijke spreidstand. Tussen enerzijds dit land, zijn gelovigen en zelfs zijn eigen clerus, en anderzijds Rome en zijn geloof.
Leonard is namelijk een man van het Vaticaan. Dat geldt voor elke (aarts)bisschop, en zeker voor Leonard. In zijn persoonlijke geval kwam het commando om hem en niemand anders voor Mechelen-Brussel te benoemen, recht van 'Il Terzo' ('de derde'). Dat is jargon voor de derde verdieping van het Apostolische Paleis in het Vaticaan, waar de pauselijke appartementen gelegen zijn. Waar Benedictus XVI werkt en woont. Leonards benoeming kwam er pas na de persoonlijke interventie van deze paus. Dat weten we na een zeer ongebruikelijke indiscretie van Karl-Josef Rauber, de ex-nuntius in Brussel. In een katholiek Italiaans tijdschrift vertelde die in detail hoe de paus zelf de officiele preselectie van drie namen (de 'terno') negeerde ten gunste van Leonard. "Omdat hij de trouwste, zoniet de allertrouwste is aan Rome."
Zo pakt Leonard ook deze crisis aan: strikt volgens de roomse lijn. En hoewel het Vaticaan een (veel) strengere aanpak dan vroeger bepleit - de reglementering van de Congregatie voor Geloofsleer is bijvoorbeeld behoorlijk aangescherpt - verloopt die aanpak nog altijd ambigu. Rome neemt pas afstand van een 'foute' bisschop als dat echt niet meer anders kan. En dan nog. In december 2009 namen een aantal Ierse bisschoppen samen ontslag na de pedofilieopstoot in hun land. Negen maanden later, toen de publieke opinie wat bedaard was, trok het Vaticaan het ontslag van twee (hulp)bischoppen weer in. Dat ligt in de lijn van een Vaticaanse politiek waarin achter de schermen wel eens anders gehandeld wordt dan ervoor. Grote opschudding was er ook toen een brief uit 2001 uitlekte van kardinaal Dario Castrillon Hoyos, prefect van de Congregatie van de Clerus. De kardinaal feliciteerde een Franse bisschop omdat hij een priester die herhaaldelijk een jongen had verkracht niet had aangegeven aan de politie. Zelfs als de paus al een strengere lijn aankondigt, is het nog niet zo dat elke kardinaal en iedere bisschop mee is.
Want omdat de feiten amper nog te negeren zijn, is Benedictus XVI de paus die - noodgedwongen - alert is geworden rond seksueel misbruik binnen de kerk. Noteer: binnen de kerk. Niet: van de kerk. Dat verschil is essentieel. Andere organisaties - politieke partijen, vakbonden, voetbalclubs, bedrijven, noem maar op - geven soms toe dat de organisatie zelf in de fout ging, de wet overtrad, nalatig was in de interne controles, of toeliet dat een foute mentaliteit normaal werd. Louis Tobback erkende in 1995 bij het Agustaschandaal de foute omgang met zwarte financiering in alle partijgeledingen, en trok de logische conclusie van "het afscheid van een generatie". Niet een man was fout, maar het was een collectieve schuld die dus ook de organisatie trof. En regelmatig is er wel een rechter die 'de Belgische staat' in gebreke stelt en/of veroordeelt.
Alleen bij de kerk kan dat niet, vindt de kerk zelf. En dat ligt niet aan deze aartsbisschop en zelfs niet aan deze paus, dat ligt aan de inherente visie van de kerk op zichzelf. Al sinds de eigen Geloofsbelijdenis van Nicea - van de vierde eeuw na Christus - belijden alle katholieken in elke eucharistieviering dat zij geloven "in de ene, heilige, katholieke en apostolische kerk." De kerk as such is dus heilig. Een emanatie van God. En wat goddelijk is, is per definitie foutloos. Natuurlijk maakten kerkelijke bedienaars - zelfs pausen - ooit al fouten, of werden er kerkelijke bepalingen herzien: dat zijn menselijke of tijdelijke tekortkomingen. Maar erkennen dat 'de kerk' als instituut schuldig was aan kindermisbruik: nooit. Men wil dat niet omdat men het niet mag, men mag het niet zeggen omdat men het niet mag geloven.
In deze moderne mediatijden is het praktische neveneffect dat de kerk ingaat tegen de basics van de moderne organisatieleer. Iedereen weet nu dat men in tijden van grote crisis soms de organisatie zelf in vraag moet durven stellen, precies om de organisatie te redden. Als Leonard (niet) praat, doet hij vanuit zijn geloof en zijn trouw aan Rome wat hij als moderne CEO eigenlijk hoort te doen: zijn verantwoordelijkheid nemen, schuld bekennen namens zijn organisatie.
En omdat Leonard de enig logische conclusie niet kan trekken, kan hij alleen maar om de kern draaien. Neem het rapport-Adriaenssens, met gedetailleerde getuigenissen die een tijd omspannen van de jaren dertig tot nu. Maar hoe zou Leonard (°1940) zichzelf, als individueel persoon, aansprakelijk kunnen stellen voor wat gebeurde toen hij of niet eens geboren was, of zelfs voor zaken die gebeurden toen hij nog student of jong priester was?
En dus keek het land naar een persconferentie waar niemand hoorde wat iedereen verwachtte na dat afschuwelijke rapport-Adriaenssens: een deemoedige schuldbekentenis van 'de kerk'. En is alles wat hij zegt niet alleen too late, maar vooral too little.
Rome moet straffen
Zo wurgt Leonard, zijns ondanks, de kerk in Belgie. Door zelf niet om excommunicatie van Vangheluwe te vragen - elke minister die dit had gedaan, was al lang uit zijn partij gezet. Maar Leonard sprak nog altijd geen fatale woorden over de misselijke Roger Vangheluwe. Waarom zegt hij niet: "Vorig jaar werd aartsbisschop Milingo geexcommuniceerd omdat hij trouwde met een vrouw. Waarom dan geen excommunicatie voor bisschop Vangheluwe, die een kind van vijf verkracht?" Neen. Hij zegt: "Rome moet straffen". Als Rome het doet zal hij dat goed vinden. Als die straf zeer mild is, zal hij die niet tegenspreken. Hoe zei de ex-nuntius het weer: "De trouwste aan Rome".
Getrouw de Vaticaanse beperkingen leidt zulks zelfs tot een ergerlijke situatie waar het de actuele aartsbisschop niet slecht uitkomt dat het balletje terugrolt naar zijn voorganger Danneels. Dat er een onuitgesproken oordeel komt waaruit blijkt dat de pedozaken fouten zijn uit de tijd van zijn voorganger. Ook dan primeert individuele schuld (van de voorganger) boven collectieve verantwoordelijkheid van de kerk. En kan de aartsbisschop zich eventueel distantieren van een periode waarin de Belgische bisschoppen ooit 'tijdelijk' de fout maakten 'te open' te zijn voor de (nefaste) invloeden van de moderne samenleving.
Want dat in Belgie al decennialang kinderen verkracht werden door priesters, is niet de zaak van de kerk waartoe al die priesters behoorden, maar van het land en de samenleving waarin ze woonden, en van hun individuele zondige zelf. Goed dat er een aartsbisschop is die zijn kerk de handen in onschuld laat wassen. Stel dat de kardinalen Leonard ooit tot paus verkiezen: hij wordt een prachtige Pontius I.
Any original material on these pages is copyright © BishopAccountability.org 2004. Reproduce freely with attribution.