Focus-Wtv
September 8, 2010
http://focus-wtv.rnews.be/nl/regio/wvl/nieuws/algemeen/danneels-in-knack-ik-had-het-ontslag-van-vangheluwe-moeten-eisen/article-1194813238965.htm
Kardinaal Godfried Danneels werd meegesleurd in de controverses nadat de Brugse bisschop Roger Vangheluwe had bekend jarenlang zijn eigen neef seksueel te hebben misbruikt. Rik Van Cauwelaert van Knack had een gesprek met Danneels.
 |
Buiten lopen joelende voetbalsupporters door de straten. Een zondagnamiddag in Mechelen. In zijn flat in een stille zijstraat, op een steenworp van wat ooit zijn bisschoppelijke ambtswoning was, praat kardinaal Godfried Danneels over de verwoestingen aangericht door de onthullingen over seksueel misbruik door de Brugse bisschop Roger Vangheluwe.
Er vallen vele, lange stiltes. 'Er gaat geen minuut voorbij dat ik niet denk aan de tragedie die het slachtoffer doormaakt', zegt kardinaal Danneels in de loop van het gesprek.
De publicatie in De Standaard van opnames gemaakt van zijn gesprek met het slachtoffer, diens familie en met bisschop Vangheluwe, had het effect van een brisantbom. Niet alleen in de Belgische kerk, ook binnen de familie van het slachtoffer waar de relaties de voorbije jaren compleet verknipt raakten.
Begin april werd kardinaal Danneels in zijn wagen opgebeld door zijn oude vriend Roger Vangheluwe, bisschop van Brugge.
Godfried Danneels: 'Vangheluwe zei me: "Ik heb je iets te zeggen. Lange tijd heb ik een familielid misbruikt." Ik was zo verbouwereerd dat ik niets anders kon uitbrengen dan: 'Ik vind dit zeer erg.' Een lang gesprek is dat niet geweest. Ik was volledig van de kaart. Dagen heeft het geduurd voor ik wist waar ik stond. Want ik zag al een hele film van gebeurtenissen ontrollen.
'Wat later belde Vangheluwe me weer op met de vraag of ik zijn familie wilde ontmoeten. Op 8 april moest ik naar het Brugse stadhuis voor een viering van Okra, de vereniging van christelijke gepensioneerden. Daar zei Vangheluwe me: "We kunnen deze namiddag de familie ontmoeten." Ik zag niet goed waarom ik de familie moest ontmoeten. Tijdens het middagmaal hebben we daar even kort over gepraat. Ik vroeg hem wat de bedoeling was. Hij antwoordde alleen: "Mijn familie vraagt dat en die ontmoeting zal hen goed doen." Toch vroeg ik hem naar zijn familie te bellen om de ontmoeting uit te stellen. Hij kwam terug van de telefoon en zei dat ze al onderweg waren.
'Tot op vandaag heb ik het gevoel in een val te zijn getrapt. Noem het naïviteit. Je kunt allerhande veronderstellingen maken over de bedoelingen van Roger Vangheluwe. Maar de inschattingsfout is de mijne. De ontmoeting met de familie, met onder meer het slachtoffer, zijn ouders, een broer en een zuster, vond plaats in de oude abdij van Steenbrugge. De familie van Vangheluwe was heel verwonderd mij daar te zien, want ze verwachtten aartsbisschop Leonard. Een van hen vroeg nog: "Leonard is toch de overste?" Waarop ik zei: "Monseigneur Vangheluwe heeft me gevraagd om u te ontmoeten. Maar ik ben bereid mij terug te trekken als jullie alleen met bisschop Leonard willen praten."
'Er wordt nu beweerd dat ik het slachtoffer hoogmoedig heb behandeld door het gesprek te beginnen met "Zeg ne keer". Maar dat is nu eenmaal een West-Vlaamse spreekwijze. Er was in deze kwestie geen enkele reden tot enige hoogmoed van mijn kant. Wel integendeel. Verder in het gesprek heb ik inderdaad tegen het slachtoffer gezegd dat ik het verhaal niet meer moest horen, want dat ik de feiten kende. En dat was fout. Ik had de man zijn verhaal moeten laten doen, hoe lang het ook duurde.
'Na het aparte gesprek met het slachtoffer is de familie erbij gekomen. Wat mij bezighield, was de vraag: waarom hebben deze mensen zo lang gezwegen? Waarom zijn ze niet naar de politie of naar het gerecht gestapt? Mijn eerste aanvoelen was dat de familie eigenlijk niet met het verhaal naar buiten wilde komen. Daarom heb ik voorgesteld om nog een jaar te wachten, tot de bisschop met pensioen ging. Dan hoefde de bominslag niet meteen. Ik heb dan inderdaad ook gezegd dat 'men ook iets kan vergeven'. Er was voldoende reden om dat voor te stellen, omdat de moeder van het slachtoffer de indruk gaf de pijnlijke geschiedenis te willen afsluiten.'
Was er dan een meningsverschil binnen de familie?
Godfried Danneels: Zij leken het in elk geval niet eens over wat er diende te gebeuren. Bovendien, vergiffenis schenken betekende níét dat er geen boetedoening hoefde te volgen, in dit geval het ontslag van Vangheluwe.
Dat Vangheluwe zijn 25-jarige bisschopsjubileum met glorie had gevierd, heeft bij de familie zeker de vlam doen inslaan. Het slachtoffer kon dat niet aanvaarden. En hij heeft gelijk. Ik zou dat ook niet kunnen aanvaarden. Ik kan maar niet begrijpen dat je je tot bisschop laat wijden, wetend wat je op je kerfstok hebt.
Het gesprek ging dan verder. Een jonge vrouw in het gezelschap viel heftig uit naar bisschop Vangheluwe. Waarop ik opmerkte: 'Dit is niet afgerond. Ik vind dat we hier best nog eens op terugkeren.' Er was geen formele afspraak voor een tweede bijeenkomst, dat klopt. Maar ik heb gewacht op een sein dat er uiteindelijk niet is gekomen. Vangheluwe heeft wat later ontslag genomen, nadat een ander familielid een reeks e-mails had gestuurd naar de bisschoppen en andere kerkelijke instanties met daarin de concrete beschuldiging aan diens adres.
Waarom hebt u zelf nooit, nadat de bisschop de feiten had bekend, het ontslag van Vangheluwe geëist?
Danneels: Dat is inderdaad mijn zwaarste beoordelingsfout. Ik heb zijn ontslag niet gevraagd omdat het mij in de eerste plaats ging om de verzoening binnen de familie. Ik dacht, verkeerdelijk, dat de familie, die de zaak al 24 jaar binnenskamers hield, dit ook zo wilde houden. Aftreden kon ook een gevolg zijn van de verzoening. Maar omdat ik binnen de familie onenigheid vermoedde, dacht ik dat pastoraal te kunnen benaderen. Nu besef ik dat ik Vangheluwe meteen tot ontslag had moeten aansporen.
Heeft Vangheluwe tijdens die ontmoeting te kennen gegeven géén ontslag te willen nemen?
Danneels: Vangheluwe heeft in Steenbrugge heel weinig gezegd. Hij heeft daar alleen voor het eerst tegenover de familie het seksueel misbruik toegegeven en op mijn verzoek ook vergiffenis gevraagd. Het slachtoffer repliceerde: 'Vergiffenis geven en daarmee is 't gedaan?' Waarop ik heb geantwoord: 'Nee, nee, het is daarmee niet gedaan.' Alleen vond ik het belangrijk dat in het geheel van de familie een verzoening tot stand kwam.
Vlak voor mijn persconferentie, meteen na het ontslag van Vangheluwe, belde het slachtoffer mij op in de wagen, via de gsm van mijn secretaris Hans Geybels. De man zei: 'Let op wat je zegt, want ik heb het hele gesprek op band en daar staat alles op.' Maar tot op vandaag blijf ik vinden dat er geen tegenspraak bestaat tussen wat ik op de persconferentie heb verteld en wat tijdens het gesprek met de familie werd gezegd. Het enige verschil zit in het feit dat ik tijdens de persbijeenkomst niet heb herhaald wat ik tijdens de ontmoeting met de familie heb gezegd over het schenken van vergiffenis en het uitstellen van het vertrek van Vangheluwe tot volgend jaar.
Heeft de familie u gezegd waarom ze zo lang heeft gezwegen?
Danneels: Nee.
Maar u begrijpt toch dat de buitenwacht na lectuur van de tapes de indruk heeft dat u op de eerste plaats aan schadebeperking wilde doen?
Danneels: Het was in elk geval nooit de bedoeling om door die pastorale tussenkomst wat dan ook in de doofpot te stoppen. Voor zo'n drama bestaat overigens geen doofpot die groot genoeg is. Maar ik vermoedde, blijkbaar verkeerd, dat de familie een andere oplossing zocht. Was dat verkeerd? Dan draag ik – en ik alleen – de schuld van mijn pastorale aanpak. Misschien had ik gewoon moeten zeggen: 'Hier is geen plaats meer voor een pastorale benadering.' Ik had in elk geval nooit mogen ingaan op de vraag van monseigneur Vangheluwe om de familie te ontmoeten. Want ik was onvoldoende ingelicht over de ware omvang van de tragedie die het slachtoffer al die jaren heeft doorstaan.
In hoeverre kent u vandaag de ware omvang van het seksuele misbruik door Vangheluwe?
Danneels: Toen ik zei 'ik ken de feiten', bedoelde ik dat ik het feit van het seksueel misbruik kende – wat Vangheluwe me had verteld. De pijnlijke details van het hele verhaal ken ik tot op vandaag niet. Precies daarom had ik het slachtoffer zijn hele verhaal moeten laten vertellen.
Begrijpt u nu dat de neef geschokt was door uw optreden?
Danneels: Ik kan dat begrijpen. Maar als mijn woorden overkwamen als neerbuigend en ongevoelig, dan kan ik hem nu verzekeren dat dit absoluut niet het geval is.
Waarom hebt u die persconferentie gehouden?
Danneels: Omdat er in de media druk werd gespeculeerd over wat ik allemaal wist. Bovendien beweerde Rik Devillé dat hij mij jaren geleden had ingelicht over Vangheluwe. Dat klopt niet. Devillé heeft me vaak gesproken over de vele dossiers die hij had, maar hij noemde nooit namen. Mocht hij mij ooit hebben gezegd dat monseigneur Vangheluwe een pedofiel was, dan is het nogal duidelijk dat dit niet zonder gevolg zou zijn gebleven.
Hebt u de kwestie ooit besproken met uw opvolger aartsbisschop Leonard?
Danneels: Niet voordat Vangheluwe zijn ontslag nam. Want ik wachtte op een signaal van de familie voor een tweede gesprek.
Toen de inhoud van de tapes bekend werd, zei aartsbisschop Leonard: 'De inhoud van de tapes spreekt voor zich. Voor het overige moet u bij kardinaal Danneels zijn.' Het leek erop dat Leonard hier alvast niets mee te maken wilde hebben.
Danneels: Het is ook juist dat je voor de inhoud bij mij moest zijn. Ik kan me best voorstellen dat monseigneur Leonard niet meteen wist wat of hoe hij moest antwoorden.
Als de familie het advies van de moeder van het slachtoffer had gevolgd, had bisschop Vangheluwe dan over een jaar gewoon afscheid kunnen nemen zonder dat er over het seksueel misbruik iets zou zijn gezegd?
Danneels: Zo'n drama zou toch in het daglicht zijn gekomen. Dat kun je niet blijven verbergen. In volle zaak-Dutroux was ik ooit in een Terzake-uitzending met rechtstreekse reacties van de kijkers. Toen al kwamen via de kliklijn van het gerecht enkele verhalen los. Daar heb ik heel duidelijk gezegd dat dergelijke verwerpelijke feiten onaanvaardbaar zijn en aan het gerecht moeten worden voorgelegd. Ik heb daar ook gepleit voor een kerkelijk meldpunt.
Wanneer bent u zich gaan realiseren dat de kerk met een gigantisch probleem zat? Toen u in 1998 zelf voor de rechter moest verschijnen in het proces tegen een priester uit Sint-Gillis?
Danneels: Dat het zo'n groot probleem was, ben ik me pas gaan realiseren toen de eerste zaken in de openbaarheid kwamen in de Verenigde Staten, Nederland en Duitsland. We kenden enkele gevallen. Maar de stroom van reacties die na het ontslag van Vangheluwe bij de commissie van Peter Adriaenssens binnenstroomden hebben de omvang van het probleem voor iedereen duidelijk gemaakt, ook voor mij.
U was toch voorzitter van de bisschoppenconferentie? Is dat onderwerp daar dan nooit ter sprake gekomen?
Danneels: Toch wel, zeker met de affaire-Dutroux. Maar dat was geen vloedgolf van affaires zoals vandaag. Naderhand, in 2000, hebben we een commissie ingesteld, geleid door een magistraat, mevrouw Halsberghe. Want wij kregen klachten, niet alleen over pedofilie maar ook over stukgelopen relaties van vrouwen en mannen met priesters – klachten die we zelf niet konden beoordelen op hun terechtheid.
Mevrouw Halsberghe heeft een dertigtal dossiers behandeld. Er zijn naderhand bij Peter Adriaenssens tal van brieven binnengekomen waarin mijn naam wordt vermeld. In het verleden heb ik alle klachten bekeken. Om te beginnen om na te gaan of de priesters over wie het ging tot mijn bisdom behoorden. Behoorden ze tot andere bisdommen of ging het om leden van een congregatie, dan heb ik de slachtoffers doorverwezen naar het juiste adres.
Ik weet dat dit voor buitenstaanders moeilijk te vatten is, maar de bisschoppenconferentie heeft over dergelijke kwesties niets te bevelen.
Heeft de kerk het probleem van seksueel misbruik door geestelijken toch niet al te lang verdrongen, om niet te zeggen genegeerd?
Danneels: De hele samenleving is pas laat gaan inzien welke blijvende schade seksueel misbruik de kinderen toebrengt. Het klopt dat in het verleden al te vaak aan damage control werd gedaan. Seksueel misbruik werd niet aan de klok gehangen en men dacht het probleem te kunnen oplossen door de betrokken geestelijke elders te benoemen zodat hij niet langer in contact kwam met jongeren. Dat is al te vaak gebeurd.
Was u verbaasd over de Operatie Kelk?
Danneels: Die operatie is te rechtvaardigen. Ik heb uiteraard geen probleem met een gerechtelijk onderzoek. Alleen de manier waarop de operatie is uitgevoerd, is toch bedenkelijk en eigenlijk onaanvaardbaar.
U bent langdurig ondervraagd, onder meer door pedofiliespecialist Peter De Waele. Hoe verliep dat?
Danneels: Die ondervragingen verliepen heel correct. Ik heb niets dan waardering voor meneer De Waele en de manier waarop hij de ondervragingen leidde. Maar er werd me gevraagd de discretie te bewaren over het onderzoek. Dat zal ik dus ook doen.
Kan de kerk zich, na dit schandaal, ooit nog met moreel gezag over andere ethische kwesties uitspreken?
Danneels: Die schade is inderdaad enorm. (lange stilte)
Moet de kerk hier geen schuld bekennen en op haar beurt vergiffenis vragen?
Danneels: Dat zat al in de verklaring van de bisschoppen van enkele weken geleden.
Heeft het Vaticaan intussen een onderzoek geopend tegen Roger Vangheluwe?
Danneels: De zaak werd in Rome gesignaleerd. Ik veronderstel dat ze nu de kwestie nu aan het onderzoeken zijn. Want ook al is de zaak verjaard, toch kunnen er nog kerkelijke sancties volgen.
Mocht hij door Rome worden veroordeeld, kan Vangheluwe dan in de abdij van Westvleteren blijven?
Danneels: Daar heeft geen enkele kerkelijke instantie iets over te vertellen. De beslissing of Vangheluwe in de abdij kan blijven, hangt alleen af van de goedheid van de abt van Westvleteren.
Hebt u sinds de ontmoeting in Brugge nog contact gehad met Roger Vangheluwe?
Danneels: Nee. (stilte) Ik had niet mogen ingaan op zijn vraag om de familie te ontmoeten. Wat Vangheluwe met die ontmoeting hoopte te bereiken, kan ik alleen maar raden. Maar ik neem het liever op mij dat ik meer had moeten doen.
Any original material on these pages is copyright © BishopAccountability.org 2004. Reproduce freely with attribution.