By Jan Peeters
Katholiek Nieuwsblad
September 2, 2010
http://www.katholieknieuwsblad.nl/archief/Artikelen/2010/9/2/Danneels_had_maar_%C3%A9%C3%A9n_zorg
 |
| Kardinaal Godfried Danneels. |
Het meest onthutsende aan het gesprek tussen kardinaal Godfried Danneels en het slachtoffer van bisschop Roger Vangheluwe is dat het onbetwistbaar de kritiek bevestigt op de manier waarop een deel van de katholieke Kerkleiding met seksueel misbruik omgaat. De onheilspellend eensluidende verwijten van slachtoffers zijn er allemaal in terug te vinden: arrogantie, vooringenomenheid, onwil tot luisteren, chantage, manipulatie en een totaal gebrek aan empathie.
Voor wie twijfelt aan de echtheid van de opname: inmiddels heeft de advocaat van Danneels, mr. Fernand Keuleneer, de echtheid ervan bevestigd door passages die niet door de krant De Standaard zijn vermeld, aanvullend te publiceren. De gehele tekst is overigens te vinden op de website van de Gazet van Antwerpen.
Communicabel en ervaren
Men zou zich kunnen voorstellen dat communiceren met een diep getraumatiseerd slachtoffer een soms onmogelijke opgave is. Wie gesproken heeft met iemand als woordvoerder Bert Smeets van een groep Nederlandse misbruikslachtoffers, begrijpt dat het lastig praten is met iemand die hooguit de helft hoort van wat je zegt en een brok wantrouwen en frustratie is.
Maar die vlieger gaat in dit geval helemaal niet op. Het slachtoffer blijkt juist heel goed te kunnen luisteren en stelt zelfs al zijn hoop en vertrouwen op de leiding van de Kerk. En tegenover zich vond hij de man die jarenlang bewierookt is als een begaafd en warmhartig communicator, kardinaal Godfried Danneels.
De bewering dat de vroegere primaat van Belgie onvoorbereid zou zijn geweest is dan ook nauwelijks houdbaar. Iemand die 31 jaar lang aartsbisschop-primaat is geweest heeft toch wel eerder met dat bijltje gehakt. Men mag veronderstellen dat Godfried Danneels minstens sinds in januari 2002 in de VS de onafgebroken stroom misbruikschandalen over de wereld losbarstte, goed heeft nagedacht over hoe deze zaken in eigen huis aan te pakken. Ook de Belgische bisschoppen stelden een meldpunt en procedures in en lieten een uitgebreide pastorale handreiking uitvaardigen voor de omgang met slachtoffers.
Het is schokkend om te zien hoe Danneels precies het tegenovergestelde doet van wat de bisschoppen in dezen van hun priesters en diakens verwachten.
Relevant
De transcriptie van de in het geheim door het slachtoffer gemaakte geluidsopname bestaat uit twee delen. Het eerste deel betreft het inleidende gesprek tussen kardinaal Danneels en het slachtoffer. Het tweede deel betreft het eerste deel van het gesprek dat Danneels als moderator bijwoonde van het slachtoffer en diens familie met oud-bisschop Roger Vangheluwe van Brugge.
Om een goed beeld te krijgen van de zaak is dit laatste gesprek het minst relevant, al valt bij nadere beschouwing op hoe Danneels het gesprek duidelijk stuurt conform de lijnen die uit het eerste gesprek duidelijk naar voren komen.
Dynamiek
Het verslag van het eerste gesprek verdient nauwkeurige lezing. En na herlezing een analyse van de vragen, antwoorden en reacties van beide gesprekspartners. Wat zeggen die eigenlijk? Zijn die voor meerderlei uitleg vatbaar? Welke bewegingen worden gemaakt?
Het gesprek zou voor kardinaal Danneels tamelijk onverwacht hebben plaatsgevonden toen hij in Brugge op bezoek was voor een bijeenkomst van gepensioneerden. Kort daarvoor was hij door bisschop Roger Vangheluwe geinformeerd over diens jarenlange misbruik van zijn eigen neefje. Hij zou onvoorbereid het door Vangheluwe georganiseerde gesprek zijn ingegaan dat was aangevraagd door het slachtoffer en zijn familie.
Onvoorbereid?
Die bewering, gedaan door Danneels’ advocaat, wordt niet door het gesprek gestaafd. De kardinaal geeft geen kik als hij hoort dat het slachtoffer, aangeduid met de letter ‘S’, niet hem, maar zijn opvolger mgr. Leonard had verwacht. Ook als Vangheluwe de twee onder vier ogen achterlaat verontschuldigt de kardinaal zich niet, noch voor dit feit, noch voor het feit dat hij ermee overvallen is.
Danneels komt onmiddellijk ter zake: “Wat zou je eigenlijk willen? Ik ken het verhaal, hij heeft het mij al verteld. Je moet het dus niet allemaal opnieuw vertellen, maar wat zou je nu eigenlijk willen dat ik doe?”
Hoewel dit indruist tegen de bovengenoemde handreiking voor pastores zou dit ingegeven kunnen zijn om S te besparen opnieuw het pijnlijke verhaal te moeten vertellen. Maar als S aangeeft dat hij van “die last verlost” wil worden en het hoe in handen van de kerkelijke leiding wil geven, spitst Danneels dit onmiddellijk toe op de vraag of S de zaak naar buiten wil brengen. Die lijkt daar niet op voorbereid en zegt dat aan de Kerk over te willen laten.
Onmiddellijk stuurt de kardinaal aan op zwijgen tot voorbij Vangheluwes nakende emeritaat en waarschuwt voor “speculaties” als de bisschop vervroegd zou terugtreden.
Geen ‘afscheid in glorie’
Als S aangeeft een “afscheid in glorie” niet te kunnen accepteren suggereert Danneels dat niemand tenzij de paus iets aan de zaak kan doen. Als S op de kennelijke onwil van de kardinaal antwoordt naar de paus te willen doet Danneels een voorstel tot gesprek met mgr. Leonard, om vervolgens te zeggen dat “wij geen gezag hebben over de andere bisschoppen”. Hij vermijdt te verwijzen naar de mogelijkheid om de nuntius in te schakelen. Zelfs niet als S hem rechtstreeks daarnaar vraagt.
Als S vervolgens aangeeft welke ernstige impact de hele affaire op zijn eigen leven heeft en op zijn gezinsleven en familierelaties verwijst Danneels hem naar Vangheluwe zelf.
In plaats van enig begrip te tonen voor de pijn (hij wilde het verhaal niet eens horen) of een hulpvraag te definieren (psychische begeleiding?) legt Danneels zijn eigenlijke en blijkens het hele gesprek overduidelijk enige punt van zorg op tafel: wil je dat Vangheluwe aftreedt?
Vergiffenis ja, aftreden nee
Alsof vergiffenis niet allereerst een zaak van het hart is, stuurt Danneels daar herhaaldelijk op aan, zonder te peilen of S emotioneel zo ver is en met de onverzettelijke restrictie dat het daarmee gedaan moet zijn, dat aftreden van de bisschop te ver gaat.
Zorg om de Kerk
In het gesprek zitten buitengewoon schokkende passages waarin het slachtoffer nota bene te kennen geeft zich ondanks alles zorgen te maken om de Kerk zelf en om de vraag hoe hij zijn kinderen gelovig op kan voeden. “Ik heb in een katholieke school gezeten en ben katholiek opgevoed. Ik zie heel dat instituut wankelen, ik lees ook de kranten, dus ik vind dat een plicht om dat te doen. Hoe kan ik mijn kinderen in iets doen geloven, in iets met zo'n achtergrond, dat gaat toch niet, dan verschuif je het gewoon altijd naar de volgende generatie. En alles blijft gelijk het is, en dat is niet de bedoeling van de kerk.” Letterlijk reageert Danneels: “Het is toch niet de bedoeling om iemand in diskrediet te brengen?”
Chantage
Als S laat weten daar niet mee te kunnen leven concludeert Danneels tot diens verbazing tot tweemaal toe dat S de Kerk wil chanteren door te dreigen met publicatie.
Het slachtoffer reageert daarop als volgt met nogmaals een vraag om hulp, nadat hij al vijf keer heeft aangegeven niet meer met de last te kunnen leven en hulp nodig te hebben.
“Dan laat je me maar die enige kans meer over, nu geef ik jullie nog een kans als kerk om er iets aan te doen, omdat ikzelf niet in staat ben om die beslissing te nemen en het klaar genoeg te zien om daar een duidelijk antwoord op te geven.
Daarom geef ik het liever aan het instituut, die toch iemand moet hebben die dat regelt, zo'n dingen. Het zijn de eerste dingen niet die uitkomen, ik denk dat er daar toch iets voor bestaat, een schakel, die dat opvangt en die daar iets mee doet.
We zijn onder dwang moeten trouwen voor hem, voor alles, de kinderen zijn gedoopt van hem, hoe moet ik dat uitleggen aan hen? Ik heb nu gisteren aan mijn oudste zoon gezegd: kijk, dat is gebeurd met mij. Zij moeten toch ook weten wat er gebeurd is? Dat gaat toch uitkomen, dat kan toch niet verder, en dan wachten tot alles achter de hand is, dat is toch ook geen oplossing?”
Te veel gevraagd
Opnieuw reageert Danneels met de optie van vergeving en opnieuw, als S daarop reageert met dat dat te veel gevraagd is, volgt de vraag: “Wil je dat wij hem afzetten?”
Danneels herhaalt dat dat niet zo simpel is, met verzwijging van de mogelijke gang naar de nuntius. Hij maakt duidelijk dat, wat hem betreft, met het vragen van vergiffenis door de bisschop aan zijn familie de kous af moet zijn.
Contrast
Dan volgt een passage die een verbazingwekkend hoog moreel en gelovig besef bij het slachtoffer aan het licht brengt en opnieuw, net als bij diens eerder uitgesproken zorg om de Kerk, bij Danneels (GD) onthult dat de enige zorg van de kardinaal klaarblijkelijk reputatieschade is.
“Ik heb het ook allemaal moeten doorstaan. Het is voor hem ook de enige en de oprechtste en de gemakkelijkste manier om op een goeie manier te sterven, dat hij zijn verantwoordelijkheid opneemt. Het zal dan voor hem ook veel gemakkelijker zijn. En daarvoor moet je inderdaad door het slijk gaan en moet je alles ondergaan, en dan kom je in het reine met jezelf.”
GD: “Dat is toch sterk wat wordt gevraagd. Het is toch sterk te zeggen: je moet publiek vernederd worden voor iedereen.”
S: “Je moet dat toch niet. Hij moet gewoon stoppen.”
GD: “Ah ja, dat is juist de vernedering, dat hij moet stoppen, he.”
S: “Ja ja.”
GD: “Dan gaan de mensen zeggen: waarom moet hij stoppen? Zo, ze gaan het wel vinden, hoor, waarom hij moet stoppen, ze gaan het wel vinden. Dat is toch wel zwaar.”
S: “Maar waarom heb jij zo'n medelijden met hem en niet met mij?”
GD: “'k Zeg dat niet.”
S: “U probeert altijd maar hem te verdedigen, ik dacht dat ik wat steun ging krijgen, ik moet mij hier zitten verdedigen tegen dingen waar ik niets kan aan doen.”
GD: “Nee, ik zeg niet dat je er iets kunt aan doen, er moet iets anders gedaan worden.”
S: “Maar wat moet er gedaan worden?”
GD: “Vergiffenis vragen, in elk geval.”
S: “En daarmee is het voldoende voor u.”
GD: “Als jij zegt...”
S: “Waarom moest ik hier dan zijn? Hij had dat al veel vroeger kunnen doen, dan was dat niet nodig. Het is al van mijn 18 jaar dat mijn vader hem op de hoogte gebracht heeft. We zijn nu 25 jaar verder en hij heeft nog nooit vergiffenis gevraagd, waarom kon dat niet zoveel vroeger, dan was het misschien nooit zo ver hoeven te komen.
Nee, ik wil niet hebben dat hij in glans en glorie gewoon van het toneel verdwijnt en dat het gedaan is. Hij heeft zijn verantwoordelijkheid de hele tijd niet willen nemen en ik wens dat jullie nu eens jullie verantwoordelijkheid nemen als hogere. Dat is mijn bedoeling.”
GD: “Ja, ik kan geen kwaad doen want ik heb er geen.”
Nergens blijkt dat kardinaal Danneels zelfs maar een poging heeft willen doen om te bemiddelen. Om te kunnen bemiddelen moet je het verhaal van beide zijden kennen. Dat wilde Danneels niet. Nergens heeft hij, in strijd met de richtlijnen, de werkelijke hulpvraag gedefinieerd, maar alleen hardnekkig zijn eigen voornaamste angst geprojecteerd: een publiek schandaal.
Nergens is hij het slachtoffer tegemoet gekomen. Hij, de zielenherder, heeft tot tweemaal toe niet erkend dat het slachtoffer, ondanks misbruik in de cruciale kinder- en tienerjaren, een diep geloofsbesef heeft behouden.
Groter had de deconfiture van de ooit zeer papabel geachte kardinaal-aartsbisschop niet kunnen zijn. Laten we deze ontluisterende episode als Kerk in godsnaam aanvaarden als stap in een noodzakelijk proces van uitzuivering. Met chapeau voor het slachtoffer, dat ons met zijn geloof en vertrouwen op indrukwekkende wijze de les leest.
Any original material on these pages is copyright © BishopAccountability.org 2004. Reproduce freely with attribution.